Эльза Триале - Iвета (на белорусском языке)

Мелi рацыю яе бацькi, калi гаварылi, што яна не толькi прыгожая, але i добрая... Вось ёй ужо стукнула 20, а ў яе аблiччы, паводзiнах яшчэ столькi дзiцячага: гэтая акругленасць шчок, гэтыя ямачкi на руках, гэтая манера прычэсвацца без люстэрка i абы-як утыкаць грабеньчык у густыя чорныя валасы, гэтая наiўная бессаромнасць, з якой яна выстаўляла напаказ свае голыя каленi, гэтае новае, патаемнае любаванне ўласнымi грудзьмi... А грудзi, мiж iншым, былi ў яе выразныя, налiтыя, пругкiя, як у сталай жанчыны, i губы яна фарбавала па-даросламу. Ох, як прыгожа бялелi памiж гэтымi чырвоненькiмi губкамi чыстыя роўныя моцныя зубы. Ды i ўся Iвета была такой жа чыстай, здаровай, моцнай, як i яе зубы.

Дэдэ рэдка цяпер наведваўся ў родны горад. I ўсё ж калi ён прыязджаў, то перш-наперш забягаў у краму да Iветы i толькi пасля сумеснай прагулянкi ў парку ехаў на ровары ў прыгарадны бацькоўскi маёнтак. Прыемна было пахадзiць па алеях знаёмага парку-раю, ды толькi гэты новы Адам з ясным i ўжо вопытным позiркам трымаўся неяк холадна, адчужана, i здавалася, што ён зноў удвая старэйшы за Iвету. Можа, таму i яна не дазваляла сабе пры iм нiякiх вольнасцей i паводзiла сябе так, нiбы побач з ёю iшоў строгi настаўнiк. Цяпер у кожнага з iх было сваё жыццё са сваiмi радасцямi, трывогамi, таямнiцамi... Праўда, сёе-тое пра Дэдэ Iвета ведала. Ведала яна не толькi гэты яго крыху мешкаваты пiнжачок, якi матляўся на плячах, як на вешалцы, не толькi гэтую наросхрыст расшпiленую кашулю, што ледзьве прыкрывала яго ўпалыя грудзi, не толькi гэтыя зашырокiя ў талii штаны, моцна сцягнутыя рэменем (туга падпяразваў ён свае портачкi i ў дзяцiнстве, бо яны вечна спадалi). Ведала яна i гэтыя жоўтыя скураныя пальчаткi, што вытыркалiся з кiшэнi разам з газетай i кнiжкай, i гэты хуткi позiрк, нiбы метка кiнуты каменьчык, i гэтыя рукi з тонкiмi пальчыкамi, i гэтыя нiколi не ваксаваныя чаравiкi, i гэты спакойны, крыху самаўпэўнены выгляд, ад якога рабiлася i радасна, i трывожна i за якiм хавалася штосьцi патаемнае... Ведала яна i тое, што Дэдэ вёў у Парыжы вясёлае жыццё, як i належыць юнаку з багатай сям'i, i што бацькам было чым аплочваць гэтае вясёлае жыццё, для якога сынок як быццам i быў створаны. Чуткi пра яго парыжскiя любоўныя iнтрыгi дакацiлiся i да роднага горада. Ведала яна i пра тое, што за спартыўнай знешнасцю гэтага чалавека хаваецца страшная хвароба. У яго пачынаўся туберкулёз, - людзi казалi, што гэта ад зацятасцi, бо чым бы ён нi займаўся: спортам, каханнем, навукай - ён за ўсё браўся надта зацята.

Iвета ведала таксама, што за нейкiя лiстоўкi ён паўгода адсядзеў у турме. Яна тады без нiякай цiкавасцi аднеслася да гэтага здарэння, якое ледзьве не каштавала яму жыцця, а калi адразу пасля турмы ён прыйшоў да яе, яна толькi i сказала:

- Ну, вядома ж, ты тут нi пры чым. Якi табе iнтарэс улазiць у такiя справы...

- Ну, вядома! - гаркнуў тады ў адказ бледны схуднелы Дэдэ i пасля гэтага доўга не прыязджаў у родны горад.

* * *

Дэдэ падышоў да знаёмай крамы. Сярод белага дня на вiтрынах вiселi цяжкiя металiчныя шторы. Хвiлiну-другую малады чалавек пастаяў, падумаў, а потым пакрочыў да суседняй кандытарскай. Убачыўшы на парозе Дэдэ, гаспадыня, мадам Бенуа, голасна заплакала. Градам пасыпалiся слёзы на яе чорную сукенку з белымi карункамi: вось ужо дзесяць дзён, як гестапа арыштавала месьё i мадам Валон, Iвету забралi таксама... Ноччу ўварвалiся ў дом i ўсiх павялi... Кажуць, што iх абвiнавачваюць у тым, што яны мелi радыёперадатчык... Кажуць, што яны - жыды, гэта ж трэба выдумаць такое! - а дачка, кажуць, сустракалася з парашутыстамi... ноччу, кажуць, хавала iх у краме i прыносiла iм ежу... кажуць... Не, нiякiх вестак ад iх няма... як забралi, дык нiхто iх больш не бачыў... Кажуць, што iх пасадзiлi ў гарадскую турму, а адтуль мала хто выходзiць... Вось хутка два тыднi... - зноў залямантавала мадам Бенуа.

Не заходзячы дамоў, Андрэ адразу знiк з горада. Праз тры днi ён зноў бег з вакзала ў краму. На вiтрынах, як i мiнулы раз, вiселi жалезныя шторы. Гаспадыня кандытарскай расказала яму, што мадам Валон i Iвету адпусцiлi, а вось бацьку да гэтага часу катуюць у турме. Кажуць, немцы яму прыпомнiлi 1924 год, калi ён быў кандыдатам на выбарах ад сацыялiстычнай партыi... А немцы, мусiць, надта не любяць сацыялiстаў... Кажуць, мадам Валон i Iвету збiлi да смерцi, i мадам Валон нiбыта сказала, што ёй сорамна паказацца на людзях... А што ўжо будзе з яе мужам, то бог ведае... У яго ж такi хворы страўнiк, i мадам Валон сказала, што калi з мужам што здарыцца, то яна не перанясе гэтага... Плача, бедная, дзень i ноч...

Дэдэ выйшаў на вулiцу i накiраваўся да дома Iветы. У яго ў кiшэнi ляжала пiсьмо да прэфекта - за тры днi, пакуль быў у Вiшы, Дэдэ зрабiў усё, што мог. Прасцей, вядома, было звярнуцца да бацькi, але прасiць яго... Да таго ж раз абедзвюх жанчын выпусцiлi... I тут ён убачыў Iвету на ровары.