Уладзімер Дудзіцкі - Напярэймы жаданьням

4. На парозе пары

Не багацьце і слава, а гонар душы
і цяпер, як калісьці, вядзе.
Чым-жа, дайце параду, ільга ўзварушыць
сэрцы чэрствыя прагных людзей?

Я сягоньня стаю, як і шмат хто із нас,
на парозе пары і скупой і калючай...
Ужо восень прыйшла, а гавораць — вясна...
Каму люба даймаць мяне словам балючым?

Няўжо посьніца духу мілей шчырых слоў
і мінуўшчына краю ня тчэ успамінаў?
Няўжо так, як сягоньня, раней ня было
ні уцехі, ні сьмеху, шчасьлівай часіны?

«Эх, дзівак-чалавек, —
гавару сам сабе, —
хіба сумам ты камень падточыш?
Хочаш жыць — памаўчы,
бо няцяжка згібець,
калі юда-прадаўца рагоча...»

Стрэлы чорныя цела зямлі працялі,
распаўзаюцца,
глянь і паслухай.
Зноў пытаюся шчыра:
«Скажэце, калі
бачыў край такі гнеў завірухі?»

Не, ня бачыў і чуць ’шчэ ня чуў
неўлагоджанай, дзіўнае рэчы...
Можа праўда, мо’ не —
лепш вазьму памаўчу:
словам раны душы не залечыш

і ня выпечаш кропляй гарачай крыві
ані кроплі спагады, ні ласкі...

Не...
Ня буду ніколі душою крывіць
і ад хмелю чужога далонямі пляскаць!

Няхай той, чыё сэрца, як мур камяніц,
увіхаецца хітрай лісіцай;
гэты здольны заблытаць шляхі і скрывіць
і сьлязьмі, калі трэба, па вушы абліцца.

Хай...
Ня слава й багацьце, а гонар душы,
як і ўчора, сягоньня мяне павядзе.
Чым-жа толькі, скажэце, ільга ўзварушыць
сэрцы чэрствыя прагных людзей?

5. Па-над кручай

Стаю па-над кручай. Сівыя гарбы,
нязломнае сілы грамады,
грукочуць і крышаць скал чорных ілбы —
астоі чужацкага ладу...

Сягоньня разгон хай няпоўны яшчэ,
ён заўтра патроіцца, потым...
ушчэнт чужаніцы ярмо расьпячэ,
муры, зьнітаваныя потам.

І песьні нялюбае голас чужы
мінуўшчынай стане заклятай,
адно застануцца нам сьведкай крыжы —
ліхая за шчырасьць адплата.

Іх ладзілі ў шале найміты-майстры,
выносячы сьвету на сорам.
Пад сьцягам варожым чужыя вятры
падменьваюць радасьцю гора.

Сьцякаюць крывёю зямныя пласты
у лёхах няўмольных усходу,
і сэрца сьцінае няўмольная стынь
братом майго любага роду.

Зрываюцца буры з надломаных скал,
каб яркнулі зоры над пусткай,
каб сьлед недаверка навек спаласкаць
рукамі сыноў беларускіх.

Зірнеце пад кручы: сівыя гарбы,
магутнае сілы грамады,
няшчадна зьнішчаюць скляпеньняў ілбы —
астоі чужацкага ладу...

Жыву і ня жыву

Чым акрылю і ўсьцешу чым душу?
Якою песьняй абнадзею думы?
З маленства на гарбе сваім нашу
пакунак немалы людскога глуму.

’Шчэ на раду урок мне век Гармей,
каб не скрануў мой дух жывога духу.
Усё,
чым жыў,
і край што меў на ўме,
расьпяла на слупох распусты скруха.

Вось так жыву і ня жыву...
Пяю,
пяю ня новую —
старую песьню:
«Аддайце радасьць звонкую маю,
што моліцца ля родных весьніц.

Пабачыць хочацца —
ды як яшчэ —
у цьвеце золата сваю уцеху,
а потым —
вяне хай пагляд вачэй
прад зьдзеклівым, хіжацкім сьмехам».

Менск, люты 1933

Каб хоць раз усьміхнулася шчасьце

Каб ня рукі, а крылы магутныя меў,
узмахнуў-бы я крыламі... Вышай,
у надзем’е крутое, як сэрца на ўме,
дзе блакіт неба зорамі вышыт,
узьляцеў-бы і гора тугое зямлі
у бяздоньне, раскрытае насьцеж,
паміж хмараў набраклых у песьнях разьліў,
каб хоць раз усьміхнулася шчасьце;
каб у грудзі — да сэрца — з павевам вясны
уліліся гарачыя радасьці хвалі,
каб мае расьцьвілі ўсе найлепшыя сны,
што, прысьніўшыся, сьпяць, як і спалі...
Ды ня крылы, а цела нямыя кускі —
рукі — цяжка узьняць і пакратаць,
і ня цьветам, а пылам зялезнай лускі
асыпаюць душу Марыінскія краты...

Турма ў горадзе Марыінску
(Сібір)

Ня першы раз і не апошні, мусіць,
баліць душа, і рады не дасі.
Сьніцёся мне вы, рэкі Беларусі,
і ты, журботная вазёраў сінь.

Туманы вільгаці балотнай, дзе вы?
І рунь мурожная аселіц дзе?
Сатлеў пад стрэхамі ўчарашні невад,
і човен гойдаецца на вадзе...

А з хаты прышлыя укралі восьці.
Да сьлёз расчулены з такой бяды,
мой кот, прывучаны да рыбы, посьціць
і часта нюхае мае сьляды.