Стефан Гайм - Агасфэр (Вечны Жыд) (на белорусском языке)

- Слухай!

I тады, спачатку цiха й нясьмела, як з маладога пеўнiка, якi яшчэ ня верыць у самаго сябе й спрабуе галасок, а пасьля ўжо гучней i гучней i ўжо ўпэўнена, i трэйцi раз залiвiста й далёкачутна: пеўнеў крык, ён разганяе ценi й сутнасьць цёмных шалаў.

Усё як скамянела. Толкi ўкрыжаваны, здаецца, як бы варушыцца, але гэта ад ветру й непагадзi, што налятае парывамi й шавелiць карцiну, на якой ён намяляваны. Маланка, якая за гэтым перыць, яркая, шыпучая, разрывае здранцьвеньне; яна цаляе ў драўляныя рыштаваньнi й падпальвае iх, полымя шугае ўгору й палiць iх разам з выявай укрыжаванага й дэманстрацыйнымi таблiцамi й iншымi прычындаламi, а тым часам, з выцьцём i лямантам люд сьцебануў на ўсе бакi, толькi спаднiцы й полы лапаталi.

Айцэн адчувае, як яго схапiлi за локаць i пацягнулi прэч.

- Давай хутчэй адгэтуль, - чуе Лёйхтэнтрагераў голас, - бо людзям можа стрэлiць у галаву забiць цябе.

РАЗЬДЗЕЛ ДВАНАЦЦАТЫ

У якiм разьдзiраецца вялiкая заслона ў храме, i Агасфэр тлумачыць Iскарыёту, як чалавек, хоць ягоны лёс i вызначаны наперад, тым ня меней сам iм распараджаецца

Праўды ня ведае нiхто, апрача мяне самога й рабi, але ён мёртвы ўсе гэтыя доўгiя гады, а мёртвыя маўчаць.

А дзень быў як нiколi прыгожы; зямля, яшчэ вiльготная ад зiмовага дажджу, пахла ўзаранай ральлёю, лiлеi стаялi ва ўсёй сваёй раскошы, i неба яшчэ не паблякла ад летняй сьпёкi, а цёмным блакiтам скляпенiлася над горадам i храмам. Дзень для жыцьця, а не для сьмерцi; але гэта быў дзень, пярэдадзень сабата, i што павiнна было быць зроблена, павiнна рабiцца сёньня, бо ў дзень сёмы Бог спачываў, i нi адна рука ў Iзраiлi ў гэты дзень не павiнна нават варухнуцца.

Таму такi сьпех. Таму такая бегатня памiж домам Каяфы й домам Iрада й домам Пiлата й раптоўнае народнае апытаньне, хто павiнен жыць, а хто павiнен быць пакараны сьмерцю, гвэрыльера Варава, цi гэты звар'яцелы цар юдэйскi; таму й сьпешныя канфэрэнцыi вучоных законьнiкаў, на iх iшлося пра кампэтэнтнасьць, хто агалосiць прысуд, хто выканае яго, пра нацыянальнае й рэлiгiйнае значэньне, тут сьвятарства, тут тэтрарх, тут акупацыйныя ўлады й да таго ж тая ўпарцiстая зацятасьць рэбэ Ёшуа, бадай нават, татальнае неразуменьне працэсаў у сьвеце, ён бачыў толькi сваё паклiканьне на месца праваруч Бога, i разам з тым сэрца яго было поўнае прадчуваньня й страху. I таму такое цкаваньне, такая падгонка на гару, што давала вельмi мала шанцаў натоўпу пацешыцца зь вiдовiшча. Нейкi дзiвак, якi сам сябе абвясьцiў царом i цяпер мусiць несьцi на сабе свой крыж, якая выдатная нагода для ўсякага роду кпiнаў, тут гумар народа можа выбухнуць беспакарана й стацца прадметам гамонак на многiх вясёлых застольлях, але не, ледзь паяўляецца гэты чалавек, задыханы, спацелы, падганяны кiямi эскорту, вось ужо ён амаль прашкандыбаў, i толькi там, дзе ў яго падгiнаюцца каленi як у перанагружанага асла, можна выкрыкнуць пакеплiвае "асанна!" альбо "слава цару!" альбо: "як ты хочаш выбавiць нас, ты, сын Божы, калi сам сабе памагчы ня можаш!"

I пашкадаваў я цябе, рэбэ Ёшуа, нягледзячы на тваё вялiкае вар'яцтва, i сэрца ў мяне сьцiснулася ў грудзях, калi я ўбачыў, як ты йдзеш да мяне з крыжам на плячах.

I ўбачыў я твой позiрк, калi ты пазнаў мяне каля майго дома, i як дрыжалi твае вузкiя губы, а ты спрабаваў загаварыць, але ўспасобiўся толькi на хрыплы шэпт.

I я падышоў да цябе й сказаў: Як ты бачыш, я з табою ў тваю цяжкую гадзiну.

Ён кiўнуў i прамовiў: Ты сказаў, што я змагу адпачыць у цябе.

А я нахiлiўся да яго, бо ён стаяў, нiзка прыгнуты цяжкiм крыжам, i я сказаў: У мяне пад вопраткай ёсьць меч Божы, i я хачу агалiць яго за цябе, i ўсе твае перасьмешнiкi й твае ворагi i ўсе жаўнеры да сьмерцi перапалохаюцца й паразьбягаюцца ад бляску яго.

Ён маўчаў.

А ты, рэбэ Ёшуа, сказаў я далей, скiнеш зь сябе крыж i выпрастаешся, i згуртуеш народ Iзраiля вакол сябе й павядзеш яго, як напiсана, бо твая барацьба, о княжа, i твая перамога, о цару!

Але ён патрос увенчанай цернем галавой i адказаў мне: Пакiнь свой меч у похвах. Цi ж не павiнен я выпiць келiх, якi наканаваў мне мой Бацька? А я хацеў адпачыць у ценю тваiх дзьвярэй, бо я да сьмерцi стамiўся.

Тады забрала мяне злосьць на гэтую ўпартасьць, i я адштурхнуў яго ад сябе й крыкнуў: Прэч, дурань! Думаеш, таму там угары вялiкi клопат, што яны пратнуць цьвiкамi твае рукi й ногi i пакiнуць так на маруднае памiраньне на крыжы? Ён жа стварыў чалавекаў такiмi, якiя яны ёсьць, а ты хочаш перайначыць iх сваёй жалю вартай сьмерцю?

I я бачу яшчэ, быццам тое было сёньня, твар рабi, якi ён бледны пад кроплямi крывi, i чую, як ён кажа: Сын чалавечы йдзе, як напiсана ў прарока, а ты застанешся i чакацьмеш мяне, пакуль я вярнуся.