Стефан Гайм: Агасфэр (Вечны Жыд) (на белорусском языке)

Стэфан Гайм

Агасфэр

(Вечны Жыд)

Раман

Пераклад: Васiль Сёмуха

РАЗЬДЗЕЛ ПЕРШЫ

У якiм паведамляецца, як Бог на радасьць анёлам стварыў чалавека, i пра разнамыснасьць двух рэвалюцыянэраў у прынцыповым пытаньнi

Мы падаем.

Праз бясконцасьць верхняга неба, вогненнага, са сьвятла, з такога самага сьвятла, зь якога было саткана наша адзеньне, слава якога ўзятая намi, i я бачу Люцыпара ва ўсёй галiзьне i абрыдлiвасьцi ягонай, i мне робiцца вусьцiшна.

Ты каешся? кажа ён.

Не, няма ўва мне каяты.

Бо мы ж былi першыя роджаныя, створаныя ў першы дзень, разам з усiмi анёламi й арханёламi, хэрувiмамi й сэрафiмамi, сонмамi й войскамi духаў, створаныя з агню й подыху Бясконцага, паводле нiчыйго вобразу й падабенства, створаныя да таго, як зямля была аддзелена ад нябеснай цьвердзi й воды ад водаў, яшчэ да таго, як сталiся цемра й сьвятло, ноч i дзень, вятры й буры, мы, неспакой, вечнае кружляньне па-над сфэрамi, вечнае зьмяненьне, вечна-творчае.

Якi твор! кажа ён. Чалавек!

I пры гэтым пачало рабiцца так жахлiва велiчна, як калi б сьвет рыхтаваўся спарадзiць новы сьвет. Голас у прасторы, Ягоны голас, у дзень шосты, каля другое гадзiны: Дай нам зрабiць чалавека паводле нашага вобразу, паводле нашага падабенства. Нам!.. Але быў толькi Ён, было толькi Яго Самога рашэньне, мы ня мелi ў iм сваёй долi. А на анёлаў нагарнуўся вялiкi страх, найшло трымценьне, i яны сказалi: Сёньня нам явiцца цуд, вобраз Бога, нашага Творцы, бо паводле Свайго вобразу й падабенства стварае Ён чалавека.

I я бачу, як Люцыпар, павярнуўшыся ў падзеньнi да мяне, зьедлiва крывiць рот.

З праху! кажа ён.

Але цуд, як i ўсе Ягоныя цуды, пачаўся страшным i велiчным вiдовiшчам, як толькi з прасторы прасьцерлася Божая правiца, сягнула праз цэлы сьвет, i ўсе стварэньнi сабралiся ў Яго руцэ. Пасьля ўся неабсяжнасьць звузiлася, i, як штукар дастае свае аксэсуары - парашочкi й пудэлачкi з элiксiрам i костачкi, альбо як кухарка муку, яйкi, алей, так, убачылi мы, Ён узяў з усёй зямлi грудачку пылу й з усiх водаў адну кропельку й з усяго паветра ўгары адну паветрынку й з усяго агню дробную жарынку й гэтыя чатыры слабыя элемэнты-стыхii - холад, цяпло, сухасьць i вiльгаць Ён паклаў сабе на далонь i з таго зьляпiў Адама.

I мы павiнны былi яму служыць, кажа Люцыпар, усё яшчэ павярнуўшся да мяне, i мусiлi былi пачалавечы падладжвацца й пахлебiцца й кланяцца яму й ганараваць яго!

I так сказалi анёлы перад аблiччам новага Адама: дзеля якое мэты й прычыны стварыў Бог яго з гэтых чатырох стыхiяў, калi ня дзеля таго, каб усё на сьвеце карылася яму й слухалася яго? Ён узяў грудачку пылу зь зямлi, каб усе пылатворныя служылi Адаму, кропельку вады, каб усё ў морах i рэках давалася яму, подых-вятрынку з паветра, каб усё жывое ў паветры было ягонае, жарынку з агню, каб усе агнявыя iстоты й духi й магуты падкладалiся пад яго. Хвалеце Госпада ў вышынях.

О, гэта бясконцае падзеньне бяз часу, бязь межаў, праз вечна роўнае, блiскучае сьвятло. Дзе верх, дзе нiз, дзе нябесная цьвердзь з зоркамi, хмарамi, салодкасьцю месяца, дзе глыбiнi царства Люцыпара, дзе зямля, каб нагу на Яе прыткнуць, дзе распасьцёртая правiца Богава?

Любата было падзiвiцца на творыва шостага дня, кажа Люцыпар, але ж было яно - з пылу.

Прыгожы ён, чалавек Адам, нават я быў ўзрушаны прыгажосьцю, угледзеўшы яго, бо ж я бачыў карцiну яго аблiчча, як яно ўспыхнула ў цудоўным сьвятле, пасьля сьвятло ягоных вачэй, падобнае на сьвятло сонца, i зьзяньне ягонага цела, як зьзяньне крышталю. I ён пацягнуўся i ўстаў пасярэдзiне зямлi, на гары Галгофе, там ён апрануўся ва ўбраньне царства, i там на галаву яму была ўскладзена карона цудоўнай велiчы, цар, сьвятар i прарок, i там даў яму Бог уладу над усiмi намi. Але Люцыпар, начальнiк нiжняга парадку, валадар над глыбiнямi, сказаў нам: Не шануйце яго й не хвалеце яго нароўнi з анёламi! Яму сьлед ганараваць нас, нас, якiя з агню й духу; а ня мы каб ганаравалi пыл, створаны з грудачкi пылу. Тут узвысiўся голас Бога й сказаў мне, кажучы: А ты, Агасфэр, што азначае тое самае, што й любасны, цi ж ты ня хочаш пакланiцца Адаму, якога Я стварыў паводле Майго вобразу й падабенства?

I я зiрнуў на Люцыпара, якi стаяў перад Госпадам, выпрастаны й вялiзарны й цёмны, як гара, i падняў кулак, што аж працяў цьвердзь нябесную, i я адказаў Богу: Чаго Ты так насядаеш на мяне, Госпадзе? Я ня буду нi ганараваць нi шанаваць таго, хто маладзейшы за мяне й малейшы. Перш чым ён быў створаны, створаны быў я, ён ня рухае сьвет, а я рухаю яго, i наперад i назад, ён з пылу, а я - дух.