Стефан Гайм: Агасфэр (Вечны Жыд) (на белорусском языке)

- Сачыце ўважлiва, геру студыёзус, выбiраеце тры разы, - цяпер цягнiце!

Айцэн слухаецца.

- Гэтая пакуль што не, - кажа незнаёмы. - Адкладвай убок.

Айцэн цягне другi раз.

- I гэтая пакуль што не, - кажа той. - Вы ж ня хочаце расчараваць мяне, мой юны пане!

Айцэну пад каўняром запякло. Калi ўсё гэта толькi блiзiр, думае ён зноў, але тут жа пераскоквае на iншае - дзеве Штэдэр якраз, пэўна, вельмi залежыць, каб з трэцяга разу ён вышмаргнуў правiльна, рука дрыжыць, ён чуе на сабе пачашчанае дыханьне тых, што абступiлi яго, i наўгад, усьляпую цягне.

- Самусенькi акурат! - кажа незнаёмы. - Чырвовы туз. Рацыя, геру студыёзус?

Юны Айцэн стаiць, разьзявiўшы рот, i ня ведае, з чаго большаму дзiву давацца: з гарбатага, якi, цяпер гэта ўжо пэўна, агнездаваўся ў ягоным жыцьцi, альбо ж зь сябе самога, што так цэлка патрапiў з выбарам. Усе астатнiя моўчкi застылi, i толькi той, куксаты, раптам бярэцца рагатаць, як усё роўна ненармальны якi, i крычыць:

- Ах, братачка Лёйхтэнтрагер, якiя дзвосы вы нам тут выстаўляеце: з апошняга дурня робiце празарлiўца й прарока!

I з гэтых слоў Айцэн нарэшце даведваецца iмя незнаёмага, i яму, абазнанаму ў латынi пасьля чатырох гадоў лацiнскай школы ў родным горадзе, адразу прыходзiць у галаву пракляты Люцыпар, але, дзякаваць богу, мы яшчэ ў Германii, дзе "лёйхте" ёсьць лёйхтэ, гэта значыць "сьветач, зьнiч", а "трагер" ёсьць трагер - "носьбiт" i нiшто iншае, i той хто носiць гэты сьветач ёсьць "начны вартаўнiк" - Лёйхтэнтрагер.

Цяпер ужо i ўсiм закарцела параiцца з картамi, але Лёйхтэнтрагер тлумачыць, што, каб усё iшло сваiм добрым ладам, патрэбна пэўная сымпатыя, якое ў яго да iх нямашака; але ён-такi гатовы за пяць грошаў з носа вычытаць кожнаму з картаў ягоную будучыню, чаго якраз-такi ўсiм i закарцела даведацца, як iдуць iх гешэфты, якiя палюбоўнасьцi кожан зь iх мецьме, каму наставiць рогi яго законная супасьцельнiца, хто памрэ ад меча, хто скончыць свой век на шыбенiцы, а хто сканае дома ў ложку, аж Лёйхтэнтрагер за кароткi час зарабiў сваiмi прадказаньнямi куды больш грошай, чым нехта там другi за шэсьць дзён найруплiвейшай ручной маталыжнасьцi. Толькi юны Айцэн не рашаецца з ходу ўпусьцiць пяць грошаў, не, не таму, што ня мае, а таму што найглыбчэй верыць, што лёс людзкi ў руцэ божай, а не ў калодзе размалёваных зашмуляных картаў, i потым, думае ён, i без таго аднаго пэрсанальнага цуду на вечар годзе.

Тым часам галава яго ад вiна й цяпла вiруецца ўсё больш i больш, i ён ужо ня ведае, адкуль ён узяўся ў вялiкiм ложку ў пакоi на верхнiм паверсе "Лебедзяў", ведае толькi, што ў цемры прыходзiць да памяцi й што ляжыць у кашулi, курце й штанах, а шкарпэткi й чаравiкi прапалi гэтаксама як i мяшэчак, якi ён насiў на нацельным паяску: яго апаiлi й абакралi, i добра, што ён адразу не паверыў незнаёмаму, якi так назольна ашываўся каля яго, гэтаму, як яго? - Лёйхтэнтрагеру, i таму другому бiндзюку з куксай, - хто ўжо раз вызьвяраўся на начальствы, той нiколi не патрапляе ў закон. Вось ужо ён мерыцца ўскочыць, нарабiць гвалту - абакралi! забiлi! дзяржы яго! - калi раптам ў месячным сьвятле з акна бачыць, што той куксаты мiрна ляжыць каля яго, чуе яго сапеньне, а на сваёй заголенай лытцы адчувае кумпячыстую нагу Лёйхтэнтрагера, якi, зрэшты, ня сьпiць i тапырыцца ў цемру, быццам нешта выслухоўваючы, i як што ён заўважае раптоўнае хваляваньне свайго суложнiка, кажа яму:

- Я прыбраў ваш капшук, геру студыёзус, i каб нiхто ня сьцiбрыў, падсунуў вам пад галаву.

Юны Айцэн намацвае свой мяшэчак, ага, правiльна - тоўсты й круглы, такi, якiм яго й справiла яму цётка ў Аўгсбургу ў дарогу дахаты, бо чалавек ён ашчадлiвы, трацiцца толькi на самае-самае збытнае, так ужо ён выхаваны сваiм купецкiм бацькам, якi ўвесь час настаўляў яго: адно да аднаго, сынку, прыкладаецца сума. Супакоiўшыся, ён ужо зьбiраецца зноў апусьцiць галаву на юрзачок з манаткамi, калi раптам чуе тое, да чаго, мусiць, прыслухоўваўся ягоны сусед i тайны дабрадзей: крокi. Крокi за драўлянай сьцяной, якая аддзяляе гэты пакой ад iншых; там нехта пахаджае туды-сюды, туды-сюды, бесьперастанку, бяз супыну, i як жа бо даўно?

Юнаму Айцэну робiцца несамавiта, ён блiжэй падсоўваецца да суседа, якi, як ён цяпер сабе зазначае, валасаты па ўсiм целе й нават на горбiку, i кажа яму нашаптам, сам ня ведаючы, чаму кажа:

- Як той Вечны Жыд, што мусiць цэлы час вандраваць.

- Як вы на яго выйшлi? - таропка шэпча той яму ў адказ. - На Вечнага Жыда?

- Гэта толькi так сказалася, - кажа Айцэн. - Так называюць чалавека, якому не сядзiцца на месцы. - I зноў чуе крокi, ня можа iх адцурацца й штурхае Лёйхтэнтрагера ў рэбры: - А што, калi мы нацягнем штаны й сходзiм туды, можа, у хлопца яшчэ ёсьць вiно й ён будзе рады за кампанiю?..