Эрнест Хемингуэй - Стары чалавек i мора (на белорусском языке)

"Вецер - вось хто наш сябра, - падумаў ён. - Часамi, - дадаў ён. - I вялiкае мора з нашымi прыяцелямi i ворагамi, i пасцель. Пасцель будзе найвялiкшай асалодай. Як лёгка пераможанаму, - падумаў ён. - Я нiколi не ведаў гэтага. I што ж цябе перамагло?" - задаў ён сабе пытанне.

- Ды нiчога, - вымавiў ён уголас. - Проста я занадта далёка заплыў.

Калi ён заходзiў у маленькую бухту, агнi на "Тэрасе" ўжо не гарэлi, i ён ведаў: усе спяць. Вятрыска доўга набiраў сiлу i цяперака моцна дзьмуў. Аднак у гаванi было спакойна, i ён падплыў да малой лапiны галькi пад скаламi. Навокал не было нiкога, каб яму дапамагчы, дык ён i павеславаў, як мага далей. Пасля ён выйшаў з лодкi ды прывязаў яе да скалы.

Стары чалавек выцягнуў мачту, скруцiў ветразь i завязаў яго. Узвалiўшы мачту на плечы, пачаў караскацца ўгору. Толькi тады ён уведаў усю глыбiню свае стомы. Стары чалавек прыпынiўся на момант i зiрнуў назад, i ўбачыў у водблiску вулiчнага святла вялiзны хвост рыбiны, што ўздымаўся за кармой чоўна. Ён убачыў белую голую лiнiю ягонай хрыбетнiцы, цёмную масу галавы, з якой тырчала дзюба, усю галiзну рэшты.

Стары чалавек стаў караскацца зноў, але каля вяршынi ўзгорка ўпаў i колькi часу ляжаў, з мачтай на плячы. Ён намагаўся ўстаць, але гэта было яму не па сiле, i ён сядзеў тамака, трымаючы мачту на плячы, ды пазiраў на дарогу. Кот шмыгнуў на далёкiм схiле ўзгорка, спяшаючыся па нейкiх сваiх справах, стары чалавек паназiраў за iм. А потым вочы ягоныя глядзелi на дарогу.

Урэшце стары чалавек паклаў мачту на дол i ўстаў. Падняў мачту, узвалiў на плячо i папхнуўся па дарозе ўгору. Ён мусiў пяць разоў сядаць аддыхвацца, пакуль дабраўся да свайго жытла.

У халупе ён прыставiў мачту да сцяны, у цемры адшукаў бутэльку з вадой i трохi глынуў з яе. Пасля ўлёгся на ложак. Стары чалавек нацягнуў коўдру на сябе i заснуў, лежачы тварам на газетах, выпрастаўшы рукi далонямi ўгору.

Ён спаў, калi хлопчык зазiрнуў ранiцою ў дзверы. Дзьмула гэтак моцна, што на дрэйфуючых лодках* нельга было выходзiць у мора, i хлопчык позна спаў, а пасля прыйшоў, як i кожнае ранiцы, у хацiну старога чалавека.

* Лодкi з адмысловымi сеткамi, у якiя падчас прылiву заплывае рыба.

Увачавiдкi пераканаўшыся, што стары чалавек дыхае, хлопчык убачыў ягоныя рукi i заплакаў. Ён асцярожна выйшаў з халупы, каб прынесцi старому чалавеку трохi кавы, i ўсю дарогу, iдучы, плакаў.

Багата рыбакоў стоўпiлася вакол чоўна, разглядаючы тое, што было да яго прывязана. Адзiн, закасаўшы порткi, залез у ваду i мераў шкiлет кавалкам шнура.

Хлопчык не спусцiўся ўнiз. Ён пабываў там раней, i адзiн з рыбакоў па ягонай просьбе глядзеў за лодкай.

- Як ён маецца? - нехта з гурту гукнуў хлопчыку.

- Спiць, - абазваўся той. Хлопчык не саромеўся, што людзi бачаць, як ён плача. - Хай нiхто яго не турбуе.

- Ейная даўжыня ад носа да хваста была васемнаццаць футаў, - апавясцiў рыбак, якi мераў шкiлет.

- Пэўна ж, - адказаў хлопчык. Ён прыйшоў да "Тэрасы" i папрасiў бляшанку кавы.

- Гарачай, i каб у ёй было многа малака i цукру.

- Што-небудзь яшчэ?

- Не. Потым пабачым, што ён мог бы з'есцi.

- Якая была рыбiна! - сказаў карчмар. - Свет гэткае не бачыў. Тыя дзве, што ты злавiў учора, таксама нiчога.

- Да д'ябла мае рыбы! - сказаў хлопчык i зноў пачаў плакаць.

- Можа, вып'еш якога трунку?

- Не, - адмовiўся хлопчык. - Скажы, каб не турбавалi Сант'яга. Я яшчэ прыйду.

- Перадай, я вельмi яму спачуваю.

- Дзякуй, - адказаў хлопчык.

Ён занёс гарачую бляшанку кавы ў халупу старога чалавека i сядзеў там, каля яго, пакуль той не прачнуўся. Аднаго разу хлопчыку здалося, што стары чалавек прачынаецца. Але ён зноў упаў у цяжкi сон, i хлопчык хадзiў цераз дарогу пазычыць трохi дроў, каб падагрэць каву.

Нарэшце стары чалавек прачнуўся.

- Не, не сядай, - сказаў хлопчык. - Выпi гэта. - Ён налiў крыху кавы ў шклянку.

Стары чалавек узяў шклянку i выпiў.

- Яны пабiлi мяне, Маналiн, - сказаў ён. - Ушчэнт пабiлi мяне.

- Не ён пабiў цябе. Не марлiн.

- Не. Сапраўды не. Гэта здарылася потым.

- Педрыка глядзiць за лодкай i начыннем. Што ты мяркуеш зрабiць з галавою?

- Хай Педрыка пасячэ яе ды скарыстае ў пастках на рыбу.

- А кап'ё?

- Вазьмi сабе, калi хочаш.

- Хачу, - сказаў хлопчык. - А зараз нам трэба яшчэ сёе-тое вырашыць.

- Цi шукалi мяне?

- Шукалi. Берагавая варта i самалёты.

- Акiян - ён надта вялiкi, а човен - малы, яго цяжка ўгледзець, - сказаў стары чалавек. Ён заўважыў, як гэта прыемна мець суразмоўцу, а не проста гаварыць сам з сабою ды з морам. - Мне бракавала цябе, - сказаў ён. - А што ты ўлавiў?

- Адну першага дня. Яшчэ адну другога i дзве трэцяга.