Веркор Джейн
Маўчанне мора (на белорусском языке)
Веркор
Маўчанне мора
Пераклад: А.Асташонак
Памяцi забiтага паэта Сэн-Поль-Ру
Да таго, як з'явiўся ён, немцы не раз прыглядалiся да нашага жытла. Перш за ўсё салдатня: два белабрысыя пехацiнцы, адзiн - няўклюдны, худзенечкi, другi - каржакаваты, з рукамi каменячоса. Яны агледзелi жытло з усiх бакоў. Пазней з няўклюдным пехацiнцам прыйшоў унтэр-афiцэр. Яны загаварылi са мною на мове, якую, вiдаць, лiчылi французскаю. Я не зразумеў нiводнага слова, але правёў iх па свабодных пакоях. Здалося, што немцам яны прыйшлiся даспадобы.
Назаўтра ранiцай у сад уехала адкрытая ваенная машына, шэрая i вялiзная. Шафёр i худы салдат, малады i вясёлы, выгрузiлi з яе дзве скрынi i велiзарны пак, загорнуты ў брызент, i ўцягнулi ўсё гэта ў гасцёўню. Машына кудысьцi паехала, а праз некалькi гадзiн я пачуў на дварэ конскi тупат. Былi гэта тры кавалерысты. Адзiн злез з каня i пайшоў да старой мураванай будынiны, дзе была мая майстэрня. Потым вярнуўся, i немцы павялi туды коней. Пазней я ўбачыў, што яны прывязалi коней да скабы, якую замацавалi ў дзiрцы памiж камянямi ў сцяне.
Прайшло яшчэ два днi, i нiчога новага не адбылося. Больш я не бачыў нiкога. Кавалерысты выходзiлi з коньмi на золку, вярталiся ўвечары i клалiся спаць у каморы пад лесвiцай, куды нацягалi сабе саломы.
На трэцi дзень ранiцай вярнулася ваенная машына. Вясёлы салдат узвалiў на плечы вялiкi куфэрак i занёс яго ў гасцёўню. Потым узяў свой мяшок i паклаў яго ў суседнiм пакоi. Сышоў унiз i на правiльнай французскай мове загадаў маёй пляменнiцы прынесцi пасцельную бялiзну.
Калi пачуўся стук, адчыняць дзверы пайшла пляменнiца. Як звычайна, яна толькi што падала мне кубак кавы, якую я п'ю перад сном. Я сядзеў у самым куце, далёка ад лямпы. Дзверы адгэтуль выходзяць у сад, а ўздоўж усяго дома цягнецца выкладзены плiткаю тратуар. Мы пачулi стук абцасаў па тратуары. Пляменнiца паглядзела на мяне i паставiла кубак. Я трымаў свой у руках.
Было цёмна, не вельмi холадна. Леташнi лiстапад увогуле не быў халодны. Я ўбачыў велiзарны сiлуэт, плоскую фуражку, плашч, накiнуты на плечы нiбыта палярына.
Пляменнiца моўчкi адчынiла дзверы. Стала, прыцiснуўшыся да сцяны, апусцiла вочы. Я ж маленькiмi глыткамi пiў каву.
- Прабачце, - сказаў чалавек у дзвярах i пачцiва схiлiў галаву.
Здавалася, ён спрабаваў зразумець наша маўчанне. Пастаяўшы крыху, афiцэр увайшоў.
Плашч саслiзнуў яму на руку. Ён аддаў нам чэсць i зняў фуражку. Павярнуўся да пляменнiцы, элегантна пакланiўся ёй, амаль няўлоўна ўсмiхнуўся. Пасля з прыкметнай павагай пакланiўся мне.
- Мяне завуць Вернер фон Эбрэнак.
У галаве мiльганула: "Iмя гучыць не па-нямецку. Нашчадак эмiгранта-пратэстанта?"
- Я вельмi вам спачуваю, - павольна дадаў афiцэр.
Апошняе слова нiбыта ўпала ў наша маўчанне. Пляменнiца зачынiла за афiцэрам дзверы. Яна ўсё яшчэ стаяла каля сцяны i глядзела перад сабою. Я не зварухнуўся з месца. Павольна паставiў пусты кубак на фiсгармонiю, сашчапiў пальцы i стаў чакаць.
Афiцэр загаварыў зноў:
- Я проста вымушаны быў стаць вашым кватарантам. Iншага выйсця ў гэтых умовах няма. Спадзяюся, што мой ардынарац забяспечыць вам спакой.
Ён стаяў пасярэдзiне пакоя - высачэзны i тонкi. Рукою ён мог бы дастаць да столi.
Галава ў яго была крыху нахiлена ўперад, i таму ўражанне было такое, што яна iшла не з шыi, а з грудзей; ён здаваўся згорбленым. Сцёгны i плечы сухарлявыя. Прыгожы худы твар. Глыбока запалыя вочы, здаецца, блакiтныя, цяжка было разгледзець. Зачасаныя назад валасы, бялявыя i шаўкавiстыя, мякка блiшчалi ў святле люстры.
Маўчанне было, як туман на досвiтку - густое i нерухомае, а нашы застылыя постацi рабiлi яго яшчэ цяжэйшым, быццам налiвалi свiнцом. Разгублены, такi ж нерухомы, стаяў i афiцэр. Урэшце я ўбачыў, як на яго вуснах пачала з'яўляцца ўсмешка - сур'ёзная, без намёку на iронiю. Ён зрабiў нейкi рух рукою, сэнсу якога я не зразумеў. Вочы яго спынiлiся на пляменнiцы, што застыла каля сцяны, i я добра разгледзеў яго мужны твар, вялiкi тонкi нос. Прыкмецiў, што адзiн зуб быў залаты. Урэшце афiцэр адвёў вочы, паглядзеў на полымя ў камiне i сказаў:
- Я вельмi паважаю людзей, якiя любяць сваю радзiму. - Потым рэзка падняў галаву i ўгледзеўся ў скульптурку анёла над акном. - Я мог бы падняцца цяпер у свой пакой, але не ведаю як.
Пляменнiца адчынiла дзверы на лесвiчку i пачала падымацца па прыступках, не гледзячы на афiцэра, нiбыта нiкога побач з ёю i не было. Немец iшоў следам. Тут я ўбачыў, што адна нага ў яго не згiнаецца.
Читать дальше