Эрнест Хемингуэй: Стары чалавек i мора (на белорусском языке)

"Але я мушу думаць, - запярэчыў ён. - Бо гэта адзiнае, што я сабе пакiнуў. Ды яшчэ бейсбол. Цiкава, што сказаў бы вялiкi Дзi Маджыа пра тое, як я гваздануў акулу па мазгах? Не такi ўжо гэта быў валатоўскi ўчынак, - падумаў ён. - Любы мужчына змог бы такое зрабiць. Як ты лiчыш, цi рукi мае былi гэткай жа вялiкай перашкодай, як пятачныя шпоры? Не магу ведаць. З маёй пятой нiколi нiчога не здаралася благога, хiба што аднаго разу яе ўджалiў скатджала*, калi я наступiў на яго падчас плавання, спаралiжаваў мне нагу ўнiзе, прымусiў папакутаваць".

* Скат-дазiяцiс (рыба).

- Думай пра што-небудзь весялейшае, старэча, - сказаў ён. - Зараз ты кожную хвiлiну ўсё блiжэй да дому. Цяпер табе лягчэй плысцi, бо ты страцiў сорак фунтаў.

Ён добра ведаў, што, хутчэй за ўсё, адбудзецца, калi ён апынецца ўсярэдзiне плынi. Але не было жаданага выйсця.

- Адну рэч зрабiць можна, - сказаў ён уголас. - Прывязаць нож да дзяржальна вясла.

Ён так i зрабiў, трымаючы руку на румпелi, наступiўшы на шкот нагой.

- Ну вось, - сказаў ён. - Вядома, я стары. Але я не бяззбройны.

Дзьмуў свежы вецер, i ён плыў удала. Стары чалавек назiраў толькi за пярэдняй часткай рыбiны, i трохi надзеi да яго вярнулася.

"Неразумна не спадзявацца, - падумаў ён. - Апроч таго, я перакананы, што гэта грэх. Не разважай пра грахi, - папракнуў ён сябе. - Зараз даволi турбацыi i без грахоў. Ды я ў iх i не разбiраюся.

Не разбiраюся i не ўпэўнены, што веру ў гэта. Магчыма, грэх быў забiваць рыбiну. Мяркую, так, хоць зрабiў я гэта, каб выжыць самому i накармiць багата людзей. Але што тады не грэх? Не думай пра грэх. Запозна, i ёсць людзi, якiм плоцяць за тое. Няхай яны маракуюць. Ты нарадзiўся мараком, як рыба нарадзiлася рыбай. Сан Педра* быў рыбак, бацька вялiкага Дзi Маджыа таксама".

* Святы Пётра (гiшп.).

Але стары чалавек любiў думаць пра ўсё, што падсоўвала яму жыццё, i паколькi тут не было чаго чытаць i ён не меў радыёпрыймача, стары чалавек думаў багата ды ўсё разважаў пра грэх. "Ты забiў марлiна не толькi дзеля таго, каб жыць i прадаць яго як харч, зрабiў ён выснову, забiць яго штурхала цябе i твая гордасць, i тое, што ты рыбак. Ты любiў яго, калi той быў жывы, i любiў яго пасля. Калi ты яго любiш, то гэта не грэх - забiць яго. А мо яшчэ большы?"

- Занадта шмат думаеш, - сказаў ён услых. - Але ты з ахвотай уходаў dепtusо, - загадаў ён. - Той таксама кормiцца жывой рыбай, як i ты. Ён не з тых, што жывяцца падлiнай, i гэта не проста нейкая бадзяга-ненажэра. Зубач прыгожы, шляхетны i анiчога не баiцца. Я забiў, баронячыся, - сказаў стары чалавек уголас, - I зрабiў гэта як след.

"Апроч таго, - падумаў ён, - на свеце кожная iстота нейкiм чынам забiвае iншую. Я жыву, бо лаўлю рыбу, але рыбацтва гэтаксама i знiшчае мяне. Ты жывеш, бо хлопчык цябе ўтрымлiвае, - падумаў ён. - Не трэба аж так сябе ашукваць".

Стары чалавек перагнуўся цераз борт i з лёгкасцю адарваў ад рыбiны (там, дзе хапанула акула) кавалак мяса. Пажаваўшы, ён адзначыў ягоную высокую якасць i добры смак. Цвёрдае, сакавiтае, не жылаватае i не чырвонае ў дадатак. Такое мяса, ведаў ён, найдаражэйшае на рынку. Але мясны пах разыходзiўся ў вадзе, i не было як даць рады, i стары чалавек разумеў, што надыходзiць надта кепскi час.

Вецер дзьмуў устойлiва-роўна, толькi трохi адступiў на паўночны ўсход, i стары чалавек ведаў: гэта азначала, што вецер не аслабне.

Стары чалавек паглядзеў наперад, але не змог убачыць жаданых ветразей, анi корпуса карабля, анi дыму з судна. Адно лятучыя рыбы выляталi з мора каля носа ягонай лодкi i вярталiся справа i злева назад у мора, ды жаўцелi лапiны Затоцкiх водарасцей. Ён не бачыў нават птушкi.

Стары чалавек плыў дзве гадзiны, спачываючы на карме, а часам жуючы кавалачак мяса марлiна, iмкнучыся адпачыць ды захаваць моц, калi заўважыў першую з дзвюх акул.

- Ау, - сказаў ён уголас. Гэтае слова нельга перакласцi i, магчыма, яно ўсяго толькi мiжвольны выгук, як у чалавека, калi цвiк прабiвае яму руку i ўваходзiць у дрэва. - Gаlапоs*, - вымавiў ён.

* Акулы, што нападаюць i на чалавека.

Зараз ён угледзеў другi плаўнiк, што ўзнiмаўся за першым, i пазнаў: тупаносыя акулы. Але, iхнiя карычневыя трохкутныя плаўнiкi ды iмклiвыя рухi хвастом. Яны чулi пах i, узбуджаныя, ашалелыя ад голаду i прагнасцi, то гублялi яго, то зноў знаходзiлi. Але наблiжалiся няўхiльна.

Стары чалавек трывала замацаваў шкот i заклiнiў стырно. Пасля ўзняў вясло з прывязаным да яго нажом. Стары чалавек падымаў вясло, дужа асцярожна трымаючы яго, бо рукам было балюча. Ён сашчапiў i расшчапiў на iм рукi, каб трохi размяць iх. Потым моцна сашчапiў iх, каб яны змiрылiся з болем i не здрыгнулiся, ды назiраў, як падыходзяць акулы. Ён мог бачыць iхнiя шырокiя трохi сплюшчаныя тупаносыя галовы i таксама шырокiя грудныя плаўнiкi з белымi кончыкамi. Гэта былi агiдныя акулы, смярдзючыя, ахвотнiцы да падлы i шчырыя забойцы, здатныя, калi галодныя, кусануць вясло або i стырно лодкi. Гэта былi акулы, што перакусваюць лапы i плаўнiкi чарапахам, калi тыя спяць на паверхнi, а галодныя нападаюць у вадзе на чалавека, нават калi ён анiчуць не пахне рыбiнай крывёй цi рыбiнай слiззю.