Лариса Гениюш - Збор твораў у двух тамах. Том 2. Проза

Гэта было для мяне настолькі страшна, што не магу забыцца аб гэтым і сяння…

Я ведала, што няма ў мяне ніякай віны, і толькі таму да яго звярнулася. De mortius aut bene, aut nihil – так, але ж няхай будзе праўда!

Зэльва, 16 студзеня 1970 г.

Даражэнькая Раіса!

Нарэшце атрымала Вашага ліста з паедкі да сяброў і вельмі ўдзячная Вам. Узварушаная мілым святочным прывітаннем і памяццю дарагіх людзей. Што да радасці сябру, то гэта зусім не мая, а Вашая заслуга, я і не ведала б.

А Месячык вельмі многа зрабіў для таго, каб выйшаў з мяне паэт. Бывала, пашлеш яму 11 вершаў, а ён раскрытыкуе іх, добра высмее і ледзь адобрыць – адзін! Сурова ён “лупцаваў” мяне за найменшыя памылкі, а пасля быў рад! Я лічу гэта сапраўдным сяброўствам. Ён жа ніколі не пахваліў мяне ў друку, добрага слова не сказаў, і гэта правільна, ён баяўся, што я сапсуюся. Добра, што быў эфект, як пішаце. Ну зразумела, гэта ж – як з таго свету. Дзіўлюся, што Вы вытрымалі і не сказалі раней. Нічога бабскага ў Вас няма, і гэта добра. Хацелася б чуць, як дэкламуеце, лэдзі. Напішэце мне хоць крыху, колькі было гасцей, як здароўе “нованароджанага”, Ксені, як другія іх дзеці?

Што да пасылкі з Чыкага, то яна расстроіла мяне зусім. Яны летась напісалі мне цудоўнага ліста, разумнага прытым, і аб пасылцы, якую “на днях высылаюць”. Я адказала ім, паслала сваю кніжку. Яны не адпісалі на ліста, не ведаю, чаму. Я непакоілася за пасылку – выраз сяброўства, і мне так не хацелася, каб яна загінула. Гэтай жа, “нарэшце высланай”, пасылкі я не магу прыняць – зразумейце! Ды нам яна тут не ёсць неабходнай. Жывуць жа людзі і за 60 руб., а калгаснікі, калі яны не механізатары ці жывёлаводы, маюць і таго меней.

У нас усе грошы ідуць на кніжкі, і ўсе пакоі, усе сталы і шафкі імі заваленыя, а адзін пакой – дык паўнюткі! Усё жыццё яны гінуць мужу, і ён зноў іх збірае! У 56 г., калі мы варочаліся дамоў, адзін сябра ў Баранавічах даў мужу 150 руб. У нас нічога не было, у мяне – адна пара бялізны, а ён купіў за 45 руб. “Беларускае ткацтва” і яшчэ кніг на ўсе грошы! Так у нас. Ён рад падвойныя экземпляры аддаваць людзям.

Раіса, зразумейце: нам малаважныя ўсе матэрыяльныя вартасці, але на людзях, на іх адносінах да нас, да беларускіх спраў, літаратуры, культуры і г.д. нам вельмі залежыць! Вам я дзякую за пасылку, яна была ад сэрца, а іншых мне сапраўды не трэба. Калі б мне залежала на вышэйсказаным, дык нам няблага жылося б… Усё.

Юра нам піша, пішуць і ўнукі. Маю ўражанне, што сын нарэшце паразумнее. Жыццё маё вельмі складанае, паслала Юры невялічкі нарыс, і той не дайшоў… Недзе пагінулі мае ўсе чарнавікі…

Я думала сабе: Вы там узіраецеся на агні Брадвея, а мы тут – на зоркі, на хаты з ёлачкамі, на іней ля свае хаты і на правадах. Крыху мы паздаровелі. Нічога мне цяпер не пішацца, палю печку і кратаюся, нешта раблю. П. Вераніка піша, мацуецца. Ведаю, што ёй цяжка, бо с.п. Муж быў надзвычайны сем’янін і харошы, цікавы чалавек. Яна рада, што я аб гэтым напісала Валі і г.д. Што да тае пасылкі, дык няхай гэта застаецца між намі, каб не было лішніх гутарак. Мы тут наагул не трэплемся словамі…

Спадзяюся, што Вы ўсе мае лісты атрымалі. Дзякуй Вам, даражэнькая Раечка, за ўсё, за ўсё. Як бачыце, я з Вамі вельмі шчырая, разлічваю на гэта і з Вашага боку, бо ў Вас мужчынская галава…

Цалуем і абнімаем Вас шчыра – Янка і Ларыса .

Зэльва, 9 лютага 1970 г.

Сябра Мікола!

Сяння мы атрымалі Вашага ліста. Адказваць Вам няварта было б зусім, бо страх апанаваў Вас нечаму такі, што баіцеся нават напісаць лішні раз. Пішу галоўнае таму, каб узялі ў бібліятэцы “Литературную газету” за 3 сентября 1969 г., прачыталі там і аднеслі Валодзі [Караткевічу] артыкул аб той песні-дрындушцы “Ладзе”, за якую той чучмэк найболей Валодзю папракае. Піша аб той песні М. Тарывердзіеў (кампазітар) і вельмі яе лае! Песня і мне не падабаецца, але паводле законаў Прокшы мы не маім права сказаць гэтага, бо яна па-расейску. Ды і надаела ўжо гэта песня, задоўга яна ўжо пануе па эстрадах і ўсюды. Час на новыя песні, калі гэта эстрадныя, і гэта ўсім зразумела, толькі ж не Прокшам, ён і ў гэтым бачыць тэндэнцыю. Жаль, што я не выразала артыкул з газеты, не мусілі б Вы шукаць. Прашу – знайдзеце яго, бо М[аксім] Т[анк] сапраўды лае яе не меней за Валодзю, але яго Прокша “не прыкмеціў”. Піша яшчэ, здаецца, аб ёй і Е. Валеўская, там жа, толькі 6 августа.

Жаль вялікі П. Броўкі. Нейкі трагічны закон марнасці: П. Глебка – П. Броўка. А памятаеце, як паміралі артысты-купалаўцы? Што гэта? Чаму гэта так? Гэта нагода ці трагічная нейкая заканамернасць? Ці гэта – гінем? Ці гэта – мусім усхапіцца, адумацца? Каб хоць хутчэй прыйшоў той 1-шы том! А можа – гэта не рак? Маёй сястры выразалі столькі ж страўніка, і лет 6 як жыве, п’е гарэлку, есць усё і чуецца добра. Справа ў тым, што мудрая прырода сама паможа таму страўніку быць паўнацэнным, дык можа, усё добра абыдзецца. Калі ж рак, дык – лічаныя месяцы, але, пэўна, не, бо пры раку не аперуюць, гэта прыспешвае смерць. Проста зараз жа зашываюць брушыну і пішуць: inoperalilis (не падляжыць аперацыі). Калі яго аперавалі – ужо добра!