Лариса Гениюш - Збор твораў у двух тамах. Том 2. Проза

Знача – вынішчыць нашу інтэлігенцыю, а крывёй народу аздараўляць сваю падслепаватую расу, змешваючы “ласкава” з беларускай чысцінёй сваю “арыйскасць”. Яны, напэўна, адразу ўзяліся б нішчыць нашу мову і заводзіць свой Оrdnung, зусім не звяртаючы ўвагі на тое, што мы – жывы, стары, пакрыўджаны, харошы народ, які прагне жыць, дрыжыць за землю сваіх дзядоў, кахаючы яе як жывую!

Страшна гэта ўсё, як тое калясо, да якога мерылі халуі Чынгіс-хана нашых абаронцаў, забіваючы кожнага вышэйшага за калясо… Проста гэта, так па-азіяцку! І лёс Паўлюка Багрыма за царызмам, і Купалаў, і ўсяго народу… І азвярэлы і смешны ў сваёй тупасці т.зв. “гонар” палякаў, якія мову некалькімільённага народу, мову Скарыны дзіка, тупа, па-шляхецку тапталі, заганяючы яе ў хлявы, у поле, пад стрэхі…

Начамі да паэтаў прыходзяць тысячалетнія крыўды зямлі і робяць сэрца паэта крыкам страшэннай болі, адказнасці за наш лёс!

Зусім забылася – учора быў ліст ад Вас. Дзякую! Цешуся, што Ваш дарагі, найлепшы сябра ўжо ўдома. Як там тая кіслотнасць, ці ўсё ў парадку? Дарма Вы, даражэнькі, так праймаецеся гэтым друкаваннем! Мне ніколі не баліць тое, што датычыць мяне, часамі злуе толькі, але не баліць. Мне цяжка толькі, калі робіцца крыўда нашаму народу, і ў мяне, акрамя слоў, няма іншай рады, каб ратаваць яго, дапамагчы!

Мне шмат цяжэй было ад артыкула Васіля Еўціхеевіча (у лютаўскім нумары “Полымя”) – аб нецікавым лёсе нашай зямлі, якую чужымі, негаспадарлівымі, абыякавымі рукамі ўжо паспелі давясці да такіх эрозіяў!

Аба мне не сумуйце, не клапацецеся. Інквізіцыя нада мною цягнецца даўно, і я паспела прывыкнуць да ўсякага, самага вышуканага, мнагаграннага здзеку… Сама крыху вінавата. Вось не паслухала парады аднаго з т. зв. начальнікаў, які радзіў мне заняцца, за яго “геніяльным” прыкладам, частушкамі для свінарак накшталт: “А гармонік грае, грае, дыр-дыр-дыр-дыр” і г.д. Ён недзе праспаў час росту сяла, і не хочацца яму сцяміць, што даяркі слухаюць сяння і Аладава, і Семяняку, і, як я магла пераканацца, разумеюць нават балет Пракоф’ева “Рамэо і Джульета”! Людзям, нават самым простым, патрэбнае толькі сапраўднае мастацтва! Вось і аказалася мая галава над узроўнем таго клятага каляса… І я лепш дазволю сцяць яе, чымсці хоць на сантыметр знізіць яе да ўзроўню, які не адпавядае Чалавеку!

Людзі з такімі цеснымі інтарэсамі, без зразумення, без адчування гістарычнага працягу народа, без зразумення душы народнай, могуць сапраўды прамяняць нашу Радзіму на пустыню – без красы, без гісторыі, без рэха, без памяці… Гэта нішчанне вялікіх духовых народных вартасцяў, скарбаў – прымітывамі!

Прашу Вас вельмі не праймаццца такой драбніцай, як я. Я ведаю Вашыя пачуцці да Бацькаўшчыны, і гэта ёсць тое вялікае, за што цаню Вас і паважаю! Дзякую Вам за тое, што Вы такі харошы, людскі. Пісаць аб гэтай драбніцы Янку Брылю сапраўды няварта. Дайце магчымасць “пераможцам” гэтага “слаўнага подзвігу” нацешыцца рэзультатамі іх намаганняў, поўнасцю адпавядаючых іх маральнаму і культурнаму ўзроўню! Дарэчы, ужо шукаюць плямаў і на сонцы душы самога Янкі Брыля. У Зэльве ўжо ёсць такія людаеды, але я да іх дабяруся, бо я добра ведаю, чаго яны вартыя! Чакаю аказіі.

Калі б была Вам дарога каля нашай хаты, дык заедзьце да нас на агеньчык, хоць на слаўцо! Толькі не сумуйце над гэтай драбніцай. Калі б бачылі В[асіля] Б[ыкава] і Д[ануту] Б[ічэль], – сардэчна ім кланяйцеся.

Ну што, лягчэй Вам? Цалуем з мужам усю Вашу сямейку, як самых дарагіх і харошых людзей!

З павагаю да Вас – Ларыса Геніюш .

P.S. Усякую нечысць буду перці калом з хаты! Даруйце толькі, што нячаста буду пісаць Вам, я буду адпачываць ад зла, буду думаць.

Зэльва, 16 лютага 1969 г.

Сябра Алексей!

Пазаўчора паслала Вам наспех напісанага ліста, але не магу забыцца на горыч Вашых слоў. Хочацца прасіць мне Вас, каб спакойна змірыліся з гэтым. Ніякае неспадзеўкі тут няма! Зусім магчыма, што заўтра загадаюць Вам мяне ганьбіць, кідаць каменні на мой, пургою схлёстаны, паўночнай сцюжай абмарожаны, не раз гарачымі слязьмі ўкраінак змыты, беларускі твар, і я дазваляю Вам гэта, Аляксей Пяткевіч! Гэтым я здымаю з Вас усю адказнасць перад людзьмі і Вашым сумленнем, бо ведаю ўсю сілу рэпрэсіі, і ўсю нашую бездапаможнасць, і бяспраўнае існаванне ў сённяшні час.

Дзякую Вам за шчырыя словы, я не забуду аб іх, бо былі яны з сэрца. Вышэйсказанае я асабіста Вам дазваляю. Гэта не час, калі стаяць над народам трыбуны народныя, якія жывуць народам і для народу. Сяння – стаяць чыноўнікі, якім абыякавы наш лёс і мова, якой яны самі ахвотна і беспаваротна выракліся, гатовыя на першы загад вынішчаць усё беларускае ў Беларусі. У адрозненне ад літоўцаў, якія ўмеюць і другім дагаджаць, і свайго народу не крыўдзіць, нашыя гатовыя нішчыць сваё і без загаду! Што і робяць.