Мәҗит Гафури - Сайланма әсәрләр / Избранное

Хәзрәтнең сабыры төгәнде, ул, урыныннан кузгала төшеп:

– Җә, нинди бозыклар?.. Нәрсә?.. Берәр кешенең әйбере югалганмы?.. Тизрәк әйтегез! – диде.

Бая сөйләгән кеше янына тагын берсе килеп кушылды, алар икәүсе бердән:

– Менә Шакир малае Закир белән… – дип сөйли башлаганнар иде, хәзрәт, аларга карап:

– Алай икәүләп сөйләмәгез, арагыздан берегез генә сөйләсен! – дигәч, Габдерахман бабай алгарак чыкты. Ул, сүзнең иң кирәкле җиреннән башларга теләгән кебек, бераз уйлап торып, ашыгыч эшнең нәтиҗәсен белергә теләгән кешеләрне бераз көттергәннән соң, болай дип сөйләргә кереште:

– Хәзрәт, сөйләргә дә авыр инде… Әнә теге Шакир малае Закир белән Фәхри кызын тотканнар… Гайфулла белән Сәлим, «авыл картлары да шаһит булсыннар дип, әле генә безне алып чыктылар. Ястү намазыннан кайтып, яңа гына чәйгә утырган идем. Менә шулай, эш харап, хәзрәт! Үзең шәригать кушканны эшлә! – диде. Шушы җиргә җиткәч, Габдерахман бабайның да тыны бетте. Бу да, үзенең бу зур эшне аңлата алуына шөбһәләнгән кебек, тирә-ягындагы кешеләргә карады.

Зур куркынычның төбе ачылды. Зур вакыйганың сере беленде…

Ахун хәзрәт, Габдерахман бабайның сүзләрен сабырсызлык белән тыңлап беткәннән соң, урыныннан кузгала төште. Аның йөзенә тагын да җитдият һәм ачу галәмәтләре чыкты…

Шәкертләр урыннарыннан кузгалып, башларын күтәреп, алгарак чыгарга тырышып карый башладылар. Кайбер зуррак шәкертләрнең йөзләренә кызыллык чыкты… Бу вакыйга, бу куркынычлы эш миңа яшен кебек килеп бәрелде.

«Фәхри кызы!.. Ул бит безнең күрше һәм әтинең бертуган абзасы Фәхри бабайның кызы Галимә апа… Ул бит минем үз апамнан да артык яратып йөргән апам!.. Ул ничек болай булды икән?.. Ул, мескен, хәзер бу хурлыкка ничек чыдый икән?.. Теге тышта нечкә тавыш белән әрнеп җылаган кеше Галимә апа икән… Ул нечкә тавыш Галимә апаның тавышы икән!.. Хәзер Фәхри бабайлар үзләре ничек чыдап торалар икән?..» дигән күңелсез һәм ямьсез уйлар бер минут эчендә баштан кичеп өлгерде. Мин бу эшкә һәм Галимә апаның шушы күзләре ут кебек янып, кулларына күсәкләр тотып торган усалларга тоткын булуына бер мәгънә дә бирә алмадым. Башым түбән бөгелеп төште, күз алларым караңгыланды, бөтен шәкертләр тик миңа гына караган кебек тоелдылар.

Хәзер дәрес кайгысы бетте, алдагы китаплар онытылдылар, бөтен шәкертләр һәм бу эш артыннан йөрүчеләр, хәзрәт авызына карап, аның бу мөһим эш хакында, адәм гаҗиз калырлык вакыйга турысында нәрсә әйтәчәген көтә башладылар.

Хәзрәт тә эшнең соң дәрәҗәдә мөһим икәнен белдерер рәвештә тамагын кырды һәм, бераз уйлап торганнан соң:

– Кемнәр күргән?.. Шаһитлар бармы?.. Мондый эшләрне исбат итәр өчен, шәригать каршында дүрт шаһит кирәк, – диде.

Безнең колаклар үрә торды, эшнең зурлыгы тагын да арткан кебек булып китте. Хәзрәтнең бу сөаленә каршы кемнәр генә чыгып җавап бирә алыр икән дигән уйга төшелде. Хәзрәтнең сүзе бетү белән, теге кешеләрнең араларыннан берничә кеше берьюлы:

– Бар, бар! Шаһитлар әзер! – дип кычкырып җибәрделәр.

Хәзрәт тагын да җитдиләнә төште һәм «Алар кайда соң? Аларны монда алып килегез!» дигән әмерне бирде.

Эш шул җиргә җиткәч, мәдрәсәдәге бөтен шәкертләр бу «бәхетсезләр» нең йөзләрен күрергә ашкынган сымак булдылар, һәммәсе дә йөзләрен ишеккә таба бордылар.

Мин Галимә апамны бүген генә күргән идем. Ул бүген иртән нинди шат иде. Хәзер ул мин күргәннән соң бөтенләй үзгәргәндер, башка төскә кереп киткәндер кебек булып күз алдыма килде.

Хәзрәтнең «Алып килегез!» дигән сүзен ишетү белән, берничә кеше берьюлы:

– Кайда, аларны монда китерегез! – дип кычкырып җибәрделәр.

Шул сүзне ишетү белән, Сәйфулла малае, ишекне ачып:

– Аларны монда кертегез! – дип кычкырды.

Шундый зур «вакыйга» га һәм караңгы төндә шулчаклы шау-шуга сәбәп булган кешеләрнең шушы минутта мәдрәсәгә керүләре бөтен шәкертләрне дулкынландырды, алар, теге зур гөнаһлы кешеләрне якыннанрак күрү өчен, алгарак, күрергә уңайрак җиргә җылыша башладылар. Ләкин хәзрәтнең ачу белән «Урыннарыгыздан кузгалмагыз!» дигән сүзе аларны урыннарында тик торырга мәҗбүр итте.

Ишек ачылды. Ишеккә якын торган кешеләр икегә аерылып юл бирделәр. Бу вакытта йөрәкләрнең кагулары ешайды, тамырларның тибүе көчәйде.

Менә бервакыт Закир абыйны ике җегет ике кулыннан кысып тотып алып керделәр һәм алгарак китереп бастырдылар. Аны күрү күңелгә бик авыр тәэсир бирде: аның бишмәте җыртылган, бүреге җәнчелгән, сул як битеннән кан агып төшкән һәм уң күзенең өсте күгәреп, кара янып чыккан, шулай итеп, таный алмаслык бер хәлгә килгән иде… Ул, монда китереп бастыру белән, оялган сымак башын түбән төшерде. Бөтен шәкертләр, аңа карап, гыйбрәт алган кебек авыр сулап, уфлап куйдылар.