Адам Мальдис - Восень пасярод вясны

Праз імгненне куляй каля мужчын праскочыў хлапчук і, панурыўшыся, схаваўся за дзяружкай.

Усё гэта не засмуціла, а хутчэй развесяліла Гармаша:

— Баба з калёсаў — каню лягчэй… І нікуды гэта звяга не дзенецца. Зноў у Дайноўку да сястры пабяжыць. Зноў мае костачкі перамываць будуць!

— То што цяпер, сват, думаеш рабіць?

— Што, што… Былі б грошы, да Сімы пайшлі б. Галовы паправілі б. А то мая з раніцы — як цабэрак рассохлы. Усе клёпкі развальваюцца.

— Ыш, да чаго чалавек дайшоў… Можна яно і да Сімы. Пару медзякоў у мяне ёсць… Але ж табе трэба ў двор. Грубкі паліць.

— Трэба! — паныла астыў Гармаш. — Трэба, ліха яго матары. Панам, відзіш, холаднаі У кашульках тонкіх ім спаць! У ядвабных!

— У ядвабных! — падтакваў Грыва. Цяпер ён ужо ведаў, чаго хоча і што будзе рабіць. — Кажуць, пані аршаўская прыехала не адна, а з дзеўчынёхай…

— Але, з дзеўчынёхай. Бялявая такая, а бровы чорныя.

— Дачка яе, ці што?

— Не, не дачка. Цёцяй яе называе. Аканомава Мальвіна казала, што дзеўчынёха сваячкай нашаму пану даводзіцца. Дачка яго стрыечнай сястры-нябожчыцы. Сіротка яна, у кляштары расла.

— А колькі гадкоў ёй будзе?

— Гадкоў? — Гармаш цікаўна глянуў на старога. — Гадкоў, можа, з дваццаць. Дзеўка ўжо. І цыцкі ёсць. Рослая такая. Толькі нейкая дзіўная. Галаву крывіць. І плячо адно вышэй другога. Як бы скручаная была вяроўкамі… А… А свату што да яе? Не падбіваць жа кліны ў такія гады… Занадта высокія парогі на мужыцкія ногі…

— Ыш, скажаш: падбіваць кліны, — Грыва напускаў на сябе абыякавасць. — Проста цікава. Касінская смяялася ў вёсцы, што нечым яна да мяне падобна. От і рашыў спытацца…

— Хто яе ведае, можа, і падобна, — Гармаш павёў вачыма па твары Грывы, нібы бачыў яго ў першы раз. Спыніўся поглядам на яго доўгім носе, насупленых чорных брывах. — Я толькі раз ці два яе відзеў, да і не прыглядаўся… Можа, і падобна з брывей.

— З брывей, кажаш…

— Хаця не. Адкуль. Яна з Аршавы, здалёку, а сват… Касінскай, пэўна, падалося. Ёй абы языком трапаць.

— Няўжо ж. Таму і трапачкай яе празвалі… Трэпле абы-што… Хаця часам і цаляе. Праўду рэжа… Цікава было б, аднак, на тую дзеўчынёху глянуць. Проста так, каб потым Касінскай губу заткнуць. — Грыва на момант супыніўся, нібы чакаючы нейкага памыснага, выратавальнага слова. Потым адчайна кінуўся нацянькі: — То выпіць, сват, хочаш?

— Не магу, — заўпарціўся Гармаш, нутром адчуўшы, што цяпер ад яго нешта залежыць і таму ён можа нават патаргавацца. — Трэба ісці грубы паліць!

— То я пайду за цябе! А ты ідзі ў карчму, во табе рубель! — Грыва дастаў з-за пазухі капшук, развязаў зашмаржку і выцягнуў новы рубель. Пакруціў яго ў пальцах на мутным сонечным сяйве, што ледзь прабівалася скрозь бычыны пухір, нацягнуты на аконную рамачку. Рубель прынадліва бліснуў, заззяў.

— Сват жа не ведаеш, дзе грубкі, дзе дровы…

— Ведаю! Усё ведаю. Я сам тыя грубкі калісьці клаў. Дапамагаў брату класці, калі яшчэ жыў стары пан.

— Але што сват скажа, прыйшоўшы ў пакоі?!

— Эт, тое і скажу. Скажу, што сват захварэў і мяне наняў.

— Захварэў! А ў карчме мяне-то не ўгледзяць? Высеча заўтра Талочка розгамі — як піць даць.

— Не высеча! Не той час. Не тое права. Вольную нам цар даў, разумееш, сват, вольную! Няможна нас цяпер ані купляць, ані прадаваць, ані біць, ані… Да і ніхто свата не ўгледзіць. Не ідзі, сват, да Сімы, ідзі ў Лошу. Там і сівуху не так разбаўляюць.

— Да Бастомскага! А як Сіма даведаецца, нігды не дасць мне напавер болей. І яшчэ Талочку данясе, што з чужога бровара п’ю.

Прыкінуўшыся спакойным, Грыва ўсунуў рубель назад у капшук. Усярэдзіне нешта бразнула.

— Не хочаш, сват, — то не трэба. Я і так на дзеўчынёху пагляджу. Нашто яна мне здалася!

— Давай, сватачка, заўтра, — спалохаўся Гармаш. — Заўтра памяняемся, а сягонпя не магу. Сягоння госці збяруцца, і мне кропля перападзе. Сягоння паны нейкую кумедзь збіраюцца ламаць…

— Кумедзь?

— Няўжо, сваточак, кумедзь. Кагосьці важнага здалёку чакаюць. Самога Талочку конна некуды пад Вільню ці, можа, нават у Вільню паслалі. Потым у Астравец, за ксяндзом, паедзе. Пакоі ўсе прыбіраюць, веранды шаруюць. Ахвота паглядзець, што паны будуць вытвараць. А можа, і тайну іхнюю разгадаю.

— Няўжо — тайну?

— Пэўна ж, тайну! — тут Гармаш спахапіўся, што, можа, сказануў лішняе. Але, каб набіць сабе цану, упэўнена дадаў: — У той вечар, калі яны ўсе з Аршавы прыехалі, я на свае вочы выследзіў, як пані нешта ў стары каранік да пчол закладвала. Паперы нейкія, ці што…