Юрий Татаринов: Чарадзейныя яблыкі

Гюльсгаўзен падскочыў. Словы княгіні напалохалі яго. Ён усклікнуў:

— Навошта такая спешка, княгіня! Хто ведае, можа, я памыляюся! Я ж сказаў: не ўпэўнены, што яна мёртвая! Не спяшайцеся, прашу вас! Мы можам стаць саўдзельнікамі страшэннага злачынства! Прашу вас!..

— Чаму ж вы марудзіце? Дайце канчатковае заключэнне! — раззлавалася княгіня. — Вы, мабыць, развучыліся адрозніваць жывога чалавека ад нябожчыка?

— Неверагодны выпадак! Я не ўпэўнены!

— Ах, вы не ўпэўнены!.. Паміж іншым, вы пераконваеце мяне ў гэтым ужо цэлыя суткі!

— Але што я магу!..

— Пра тое, што вы нерашучы, я ўжо ведаю! Таму гавару: усё, хопіць! Яна мёртвая, і яе трэба пахаваць! Мы не можам больш марудзіць!

Княгіня ўзышла на подыум. Наблізіўшыся да нябожчыцы, яна ўважліва паглядзела ў твар сваёй ненавісніцы. Вочы яе пры гэтым звузіліся, а вусны скрывіліся ў злоснай усмешцы, — нейкая радасная думка прыйшла ёй у галаву.

Доктар, які назіраў за княгіняй, перахрысціўся, — яму раптам зрабілася страшна ад таго, што ён знаходзіцца адзін на адзін з гэтай асобай. Напаўголасу ён зноў пачаў прасіць:

— Хоць бы да раніцы, ваша міласць…

Але княгіня, абдумваючы нешта сваё, не палічыла неабходным яму адказаць.

— Ну чаму? — з абурэннем спытаў немец. Гаспадыня замка асцярожна спусцілася з подыума

і прайшла цераз усю залу да дзвярэй. Пераканаўшыся, што за імі нікога няма, яна вярнулася да крэсла і нечакана спытала:

— Доктар, якую суму вы павінны атрымаць па кантракце, які быў заключаны з вамі панам Станіславам? Здаецца, вы былі наняты на тры гады?

Гюльсгаўзен збянтэжыўся, пытанні здзівілі яго.

— Так, — адказаў ён, — мой кантракт на тры гады. За гэты час я спадзяюся зарабіць шэсць тысяч.

— Вы атрымаеце дзесяць. І ўжо сягоння!

— Дзесяць тысяч? — Немец быў здзіўлены. Манокль зваліўся з яго пераносіцы, павіс на ланцужку. — Вы жартуеце?

— Гэтыя грошы вы атрымаеце… у замен на заключэнне, — сказала княгіня. — Спадзяюся, дыктаваць тэкст вам не трэба?.. Ужо заўтра вы зможаце адправіцца да сябе на радзіму.

Доктар прыціх. Ён зразумеў, якую злавесную здзелку прапаноўвала яму гаспадыня замка. Разам з яго сумленнем хацелі купіць жыццё няшчаснай, што ляжала цяпер у дамавіне, упрыгожанай кветкамі і агеньчыкамі свечак. Ён хацеў адразу адмовіцца — але штосьці ўтрымала яго. Ён раптам успомніў жонку, сваіх дзяцей. Яму ўспомніліся доўгія вечары, калі ён сумаваў у гэтым замку па радзіме. Успаміны прымусілі яго задумацца. Праз хвіліну яму ўжо здавалася, што вялікага злачынства ў тым, што ён дасць патрабуемае такое заключэнне, ён не зробіць. Колькі памылак дапускаюць яго калегі! Няправільныя дыягназы, памылкі на аперацыях. А колькі ў яго, Гюльсгаўзена, было памылак! Вось і ў дадзеным выпадку. Тут няма здзелкі з сумленнем. Ён, Гюльсгаўзен, не ўпэўнены ў тым, жывая панначка ці не. Больш таго, яшчэ ўчора ён быў упэўнены, што яна мёртвая! Неабходны час, каб устанавіць ісціну. Але ці вінаваты ён у тым, што яго просяць паспяшацца з вырашэннем гэтага пытання!..

Доктар маўчаў добрых пяць хвілін. Спачатку, вытарашчыўшы вочы, ён глядзеў на княгіню. Затым прызадумаўся, утаропіўся сабе пад ногі. Нарэшце, глуха і бясстрасна, ён сказаў:

— Грошы. — І нечакана ўсміхнуўся.

— Што? — спытала княгіня, не адгадаўшы прычыны яго ўсмешкі.

— Грошы. — Ужо цвёрда паўтарыў Гюльсгаўзен. І раптам крыкнуў: — І ў гэтую ж хвіліну!

Княгіню закрануў за жывое яго тон. Яна паглядзела на доктара пагардлівым позіркам і нават фыркнула ад гневу. Пакорпаўшыся ў рукаве сваёй сукенкі, яна дастала з патаемнай кішэні нейкі футаральчык, неахайна сунула яго ў руку немца. На твары яе пры гэтым мільгануў выраз гідлівасці.

Гюльсгаўзен не пакрыўдзіўся. Ён прыняў футарал — і адразу ж паглядзеў. На пунсовай аксамітнай падкладцы футарала зазіхацела жывымі агеньчыкамі вялікая брыльянтавая брошка. Убачыўшы яе, немец у той жа момант забыў і пра княгіню, і пра сваю здзелку. Не, ён не думаў пра тое, колькі можа каштаваць падараваная яму рэч, — ён проста залюбаваўся ёю, як любуюцца прыгожым тварыкам, цацкай або дарагой карцінай. На твары яго з'явілася шчаслівая ўсмешка.

— Гэта рэч варта добрай вёскі,— вярнула яго на зямлю княгіня.

Гюльсгаўзен зрабіў крок бліжэй да святла, надзеў манокль і ўважліва пачаў разглядваць камяні, каб пераканацца, ці не падробка гэта. Твар яго зноў прыняў сур'ёзны выраз. Ён пералічыў камяні, яшчэ раз палюбаваўся іх чысцінёй і, нарэшце, зачыніў крышку футарала. Азірнуўшыся на княгіню, ён сказаў: