Уладзімір Караткевіч - Паэзія розных гадоў

Трэба дзесь закапаць мае тленныя косці.
І хацеў бы ляжаць я над родным Дняпром
На зялёным, сасновым, грывастым пагосце,
Дзе бусліны клёкат у ліпеньскі гром.

За вокнамі дзень дагарае,
Знікае агнёў ракой.
І ты з карціны сплываеш
У змрочны, ціхі пакой.
Чужая, зусім чужая,
Ніколі не будзеш маёй.
Вочы твае і цела
Стварыў калісь Бацічэлі
Шмат стагоддзяў таму
На муку маю,
На муку.
На вечную ў сэрцы зіму.

Не чакаць парываў свабоднага брыза,
Не чакаць святла сярод цёмнай начы.
Час рабоў і здрады. Эпоха Чынгіза.
Час дрыжачых мужчын і хлуслівых жанчын.
І ў баі і ў каханні вароцяць спіны.
Што ж рабіць?
З году ў год лічыць барышы?
Для чаго?
Ўся слава, віно і жанчыны
Суета сует і тамленне душы.
Зарастае травою ў сумлення ганак,
І ваююць даносам замест свінца.
Пасля славы - наклёп, нуда - пасля п'янак,
Пасля здрады кахання - туга да канца...
Да канца...
Ўспаміны адносяцца роем...
Я адзін.
Я адзін супраць тысяч стаю,
Клічу сэрцам збавіцельны полаг спакою,
Што закрые мне крыламі вочы ў баю.

Мір гэтаму дому,
Дзе шчасце мы бачылі ўсе...
Вецер шматкі саломы
Па мокраму снегу нясе,
Дожджык імжыцца ціхі
(Вясковы вячэрні час),
Карова з добрымі ўздыхамі
Глядзіць з-за сена на нас;
Курка з цёплага поклада
Кудахча, бы знесла сусвет...
Прытульны, добры і цёплы
Наш беларускі свет.
Садок да рачулкі збягае,
Хатка глядзіцца ў плёс.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Арлы на свет вылятаюць
З такіх менавіта гнёзд.

Вярнуўшыся з далёкага бадзяння
На словы дзён былых, на іх напеў,
Я ціха стукнуў пад акном каханай
І як адказ пачуў вясельны спеў.
Крыніцы сініх пушч асірацелі,
На вываратнях сівізна, як снег,
Таму, што цішыня пануе смела,
Дзе чуўся некалі твой срэбны смех.

З гарадоў егіпецкіх пажоўклых
Мо таму ўжо некалькі вякоў
Гандляры ў пахучых скрутках шоўку
Ў Беларусь завезлі цвыркуноў.
Безбілетны пасажыр з пустыні,
Ён асеў за печкаю у нас:
Цёпла, суха, бы ў сваёй краіне.
Грубка цепліцца ў вячэрні час.
Старажытнейшы паэт на свеце,
Чыстае мастацтва лозунг твой.
Не для лаўраў, не для славы гэтай
Песняй парушаеш ты спакой.
Я не супраць: нам патрэбны мары,
Але зараз нельга быць сабой.
Ведаеш, што робіцца, таварыш,
На Радзіме сонечнай тваёй?
Твой Сінай ад стрэлаў шчэ гарачы:
Прыкладзі - і абпячэш далонь,
Муміі крывёю горкай плачуць,
Гледзячы на раны і агонь.
Я не веру, што было б магчыма
Спевакам, сынам сваёй зямлі,
Заспяваць святы матыў Радзімы
Для вушэй, што поўсцю зараслі.
Трэба бараніць усё, што любіш,
Каб па праву заспяваць пасля.
Не спявай пра цёплы кут за грубай,
Пакуль горам поўніцца зямля.

Сaмцы сціснула пасткаю лапу.
Пахла дымам далёкіх стрэх.
Воўк кусаў акрываўленай зяпай
Сталь халодную, мерзлы снег.
Толькі ранкам яе пакінуў
І кружыў сярод бліжніх лоз
Адзінокі, як месяц над нівамі,
У траскучы гэты мароз.
Людзі ўдзень прыйшлі да адрынутай
І яе, заўважыўшы след,
Як жывую прынаду пакінулі
Ў дзень апошні глядзець на свет.
І ўвесь дзень мільгацеў за аблогай,
Дзе спляліся хмызы, як паркан,
Цень вялізнага, цень сівога,
Цень самотнага ў свеце ваўка.
Калі ж ноч сняжком лебядзіным
Закурыла на стужкі дарог,
Ён прыйшоў з бяспечнай лагчыны
І на снег поруч з ёю лёг.
Занурыўшыся, думаў сурова,
Быццам спаў, - ды спакойна так, -
Толькі ціха ўздрыгвалі бровы
Жаўтаплямыя, бы ў сабак.
Поруч з ёю, яшчэ не памёршай,
Ён прыпомніў леташні снег,
Сіні месяц, сустрэчу першую,
У руі той шалёны бег.
Што ж дарэмна выць і бадзяцца?
Калі людзі са зброяй прыйшлі,
Ён не мог, не жадаў падняцца
І пакінуць яе на зямлі.
Ён глядзеў не змаргнуўшы ў рулю,
Ён маўчаў, не дыхаў, не соп,
Узяўшы гарачую кулю
У шырокі пукаты лоб.

"Хлопча мой, мы ніколі не будзем з табой
Блукаць па свежай траве:
Адгрымеў і забыўся далёкі бой,
А асколак пад сэрцам жыве.
Каля сэрца, ў цёплай сумцы яго -
Ён лічыць кожны удар.
Мне шкода, мне шкода шчасця твайго,
Абарваных жалезам мар".
Так сказала яна.
І голас мой
Абарваўся ад чорнай тугі...
Ты свецік мой,
ты званочак мой.
Ты клёнік мой дарагі.
О, вайна, акопны смурод баёў,
О, адроддзе пекла і зла,
Нават мёртвай - ты знішчыла шчасце маё,
Нават здохлай - гора дала!
Чорны цень твой на кволых дзяўчынак упаў,
Ўсё забіў, запаскудзіў вакол.
Прыбіць бы, сволач, цябе да слупа
І ў глотку асінавы кол!
Не трэба, каб золкі спусціўся туман.
Паўстань, пераможны дзень.
Для кахання майго заслоны няма.
Я хачу.
І адступіць цень.
І цябе з тваёю мужнай тугой
Сагрэе мая рука,
І асколак ты выплачаш з сэрца свайго,
Як выплакаў казачны Кай.
Не трэба, не трэба сумных вачэй,
Не трэба пакут і няўдач.
Не трэба, не трэба сагнутых плячэй.
Любая,
светлая,
плач.
Як царэўна плача, як сонца праз дождж,
Як расы ружавеючай дым, -
І адступіць боль, і апусціцца нож,
Узняты над сэрцам маім.
Я вып'ю слёз тваіх цёплую соль,
Я згару на тваім агні.
Ты чуеш? Сталь тае, сплывае, як боль,
Ад кахання, ад цеплыні.
Любая, сэрца маё не трывож.
Што гэта?
Ў сне ці не ў сне?..
Слёзы, слёзы, сярэбраны дождж,
Ад якога кветкам квітнець.
У радасці яснай за нас з табой
На нябёсах нап'юцца багі.
Ты месячык мой, гномік мой,
Ты - жаўранак мой дарагі.