Уладзімір Караткевіч - Паэзія розных гадоў

Вёска, як гной. Прысады вярбовыя,
Хмары. Лужыны на раллі.
Хто з цябе вырве гнеўнае слова,
Волат забіты, што спіць у зямлі?!
Мёртвы вятрак, бруд бяздонны на полі,
Вецер халодны свішча ў лазе,
Каціцца,
Каціцца каці-поле,
Скача мячом,
Як павук паўзе.
Шчасця няма пад застрэхамі гэтымі,
Дожджык сячэ, на шляхах вада.
Бедныя,
Бедныя,
Бедныя дзеці,
Птушкі малыя без крыл, без гнязда!
Хто ж тут шчаслівы!?! Змярканне сіняе
Ціха сыходзіць на сітнягі...
Маці ў сухотах, дзеці пад тынам,
Ў яме адзін, у турме другі.

Моны Лізы смяюцца губы,
Страсць Бетховена ў гуках пяе...
Смерць вартуе тое, што любім,
Вырвем любае з рук яе.
Каб жыло і нашчадкам спявала,
Каб навекі стаяла ў вяках.
Рым загінуў ад дзіды вындалаў, -
Рым жыве ў Ювенала радках!

Затрымаць імкнуся назаўсёды
Вось такім, як зараз, вобраз твой
З дальняй песняю, з начнымі водамі,
З месяцам, што гасне над вадой.
Месяц састарэлы памірае,
Затрымаць яго, каб ён заўжды
Асвятляў твой тварык, дарагая,
І ў траве расістыя сляды,
Ведаеш, ён сумны, тонкі, белы,
Сёння я хачу, каб кожны жыў,
І шкадую месяц састарэлы,
Што ў хвіліну шчасця нам свяціў.
Зоркі тыя ж, а ўвесь час спадаюць.
Нехта ў небе, пэўна, ўсё ж сядзіць
І дажыўшы месяц разбівае,
Каб з асколкаў зорак нарабіць.
Папрашу яго, каб ён пакінуў
Ў кожны міг, калі са мною ты,
Месяц драхлы, месяц светла-сіні,
Што няўхільна коціцца ў кусты.

Шалее сіні бэз над стрэхамі,
Бяжыць па ім вятрыска-зыб.
Я ўспомніў з ціхаю уцехай
Тваіх вачэй біблейскіх глыб.
Адбіліся ў іх клубы дыма,
На рэках плач і сечаў кроў,
Пажар старой тваёй радзімы,
Любоў да новых берагоў.
Гляджу ў маўклівым захапленні
У глыб бяздонных гэтых вод
І веру, веру без сумненняў,
Што будзе жыць і мой народ.

Браты! Сплятайце рукі!
Нас нарадзілі ў свет
Не для выбухаў, не для мукі,
Не для слёз дзяўчат і кабет,
Не на тое, каб мёртвым упасці,
Не на тое, каб згнісці ў зямлі,
А на тое, каб песню і шчасце
Мы нагбом на зямлі пілі.
Каб кахалі, каб вершы пісалі,
Каб ірвалі верас і дрок,
Каб цудоўныя вежы складалі,
Што да сонца імкнуцца праз змрок.
Вежы светлыя! Вежы любові!
Кожны камень няхай пакладзе.
Не павінны змяшацца мовы,
Як калісьці, у добрых людзей!
Хто сказаў, што патрэбныя слёзы?
Хто сказаў, што розны наш лёс,
І таму, што насы ў нас розныя,
Ты павінен разбіць мне нос?
Хай ён нюхае лепей кветкі
Ці каханай сваёй валасы.
Месца хопіць для ўсіх на палетках,
І на ўсіх хопіць весняй красы.
Гімн яднання. Магутныя гукі
Ап'яняюць нас, як віно.
Браты!
Сплятайце рукі!
Шчасце для ўсіх адно.

Як груганы на трупы з высокае гары
Крыжакі наляцелі на вёскі і бары.
Няшчасная краіна тры доўгія гады
Нагбом хляптала трунак смярцей і злой бяды.
Цягнулі па кавалках яе ва ўсе бакі,
Загінулі героі і здрадзілі князькі.
Агонь любові мужнай у брудных душах згас,
Адзін не здрадзіў Вячка, сумленны хлопскі князь.
Параненым і слабым яны яго ўзялі,
Ў кайданы ногі скулі і ў лагер прывялі.
Ад раны, непрытомны, ачнуўся ён тады,
Калі былі далёка айчыны гарады.
Меў сілы, каб змагацца і з сотняй варагоў,
Але шляхі да волі замкнулі для яго.
І вырас над палонным закуты ў грозны мур
Гохмайстра цытадэла крыжацкі Мар'ёнбург.
Паўзе з ракі на замак пранізлівы туман,
Крукі круцяцца хмарай над вежай Герэнданск,
За брамай маставою, як перадвесце бед,
Ўстае Папоўскай вежы злавесны сілуэт...
Па вуліцы смярдзючай, дзе скупчанасць і бруд,
Вядуць яго на плошчу. А там чакае суд.
А ў галаве чамусьці ўстае чырвоны снег,
Пажары чорных замкаў ў апошні іх набег...
Ў агні наперад з імі ляцелі бітвы дні,
Парчу і аксаміты тапталі ў бруд яны.
За подзвігі у бітвах супроць крыжацкіх зграй,
За мужнасць і за гонар трымай адказ, трымай!
Тут, як на браме пекла, магла б пісаць рука:
"Пакіньце спадзяванні - адсюль выводзіць кат".
Але сканаць пакорным і мяккім, быццам пух,
Як бык дурны на бойні, папаўшы пад абух?
І просіць перад стратай ён путы развязаць,
Каб рукі на імгненне замлелыя размяць.
І ў гэты час апошні перад канцом сваім
Каня яму прывесці, каб развітацца з ім:
"Са мною разам зносіў ён дождж і халады,
Насіў мяне на бітву тры доўгія гады,
Таптаў нагамі лона сталочанай зямлі".
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
І вось каня на плошчу два кнехты прывялі.
І Вячка грыву гладзіць, цалуе ў мяккі нос
І кажа, кажа сябру пра свой жахлівы лёс:
"Мой конь, мой конь, мой любы.
Як будзеш жыць цяпер?
Канец лясной свабодзе, мой добры, моцны звер.
Ты грэбаваў зямлёю, што слалася ў нагах,
Няўжо насіць ты будзеш чужога, варага?
Якому не пасуе і назва: "чалавек",
Ў якога твар, як пятка, не чырванее век.
Не роднае, чужое усё нам тут з табой:
Не так, як на Радзіме, кабылы йржуць вясной,
Не так гамоняць дрэвы, не так звіняць лугі,
Не так куюць падковы для конскае нагі.
Дапамажы мне, косю, мой бездыханны труп
Не проста дол чакае - ганьба, ганебны слуп".
І, выпрастаўшы рукі, меч ката вырваў ён
І ссёк дубовы чэрап з крутых яго рамён,
І на каня узвіўся, і ў стрэмя горда стаў
І зноў для бітвы волю ў апошні час дастаў.
Меч бліснуў у паветры над лютаю гурбой.
Адзін супроць дзесяткаў -
і ўсё ж не прэнг, а бой!
Конь варагоў хапае зубамі і храпіць.
Паўсюль пануе пекла і трупы, як снапы.
О, лепей дні пакончыць на полі баявым,
Ніж век глытаць ў кайданах чужынскіх вогнішч дым!
Вось уцякаюць суддзі, вось кроў плыве ракой:
"Я ў Мар'енбург з'явіўся і ён на час, ды мой.
Пакуль тугія лукі на вежах не звіняць,
Пакуль даўгія стрэлы адтуль не паляцяць".
Але слабеюць сілы, але дрыжыць далонь.
І вось аб труп запнуўся яго любімы конь.
"О конь, не давядзецца табе ў лугах іржаць
І ў полі нам з табою ўжо болей не гуляць.
Я ў стрэлах, быццам вожык. Бывай, мой конь, бывай!
Мы болей не пабачым лугі і родны край".
Аленя абступілі са зграяй злых сабак.
Ірвуць і раздзіраюць, сякуць на дробны мак.
І вось з крывёю гордай змяшаўся пыл і гразь.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Так у баі няроўным загінуў Вячка-князь.
Авой!!!