Уладзімір Караткевіч - Паэзія розных гадоў

Над ляснымі азёрамі, над ракой,
Над глыбокаю тванню гнілых німярэч,
Над прыціхлаю ў смутным чаканні зямлёй
Павісае трывожны, зялёны меч.
Ты з'явілася зноў на зямны прызыў
Як у той далёкі, нязнаны век,
Калі мамант на гонар твой песню трубіў,
Калі толькі з'явіўся на зямлі чалавек.
Калі ж прыйдзеш ты зноў праз тысячы год
(Невядома пакуль што для нас, калі),
Ты, магчыма, пабачыш новы народ
На зусім невядомай для нас зямлі.
Не тлумач ім такіх непатрэбных слоў
Як "дзяржава", "страта", "галодны час",
Паглядзі з павагай на іх любоў,
Раскажы ім ціхутка, на вуха, пра нас.
Раскажы ім, як чорнай навалай ішлі,
Як братамі сваімі ўгнойвалі стэп,
Галадалі, пакутвалі, кроў лілі
І знішчалі патрэбны галодным хлеб,
Як палілі жывых людзей у пячах,
А казалі пры гэтым: "гуманізм і любоў",
Як звычайнаю ручкай, вось так, спляча,
Выганялі з заводаў мільёны рабоў.
Як кахалі за грошы, атруту пілі,
Як начамі снілі хцівыя сны,
Як не ўпэўнены нават ў тым былі,
Што зямля выйдзе цэлай з трэцяй вайны,
Як машынамі горы маглі скрышыць,
А крышылі суседзяў, елі бульбу адну,
Як маглі з навукай стагоддзе пражыць,
А жылі дваццаць год, бо ішлі на вайну.
Як знішчалі прарокаў, як без хлеба зімой
Геніяльным паэтам дазвалялі канаць,
Як выходзілі з сытым свінствам на бой,
Як яго пачыналі перамагаць.
Ты світанак наш бачыла на зямлі,
Ты нас бачыла ў самым гарніле мук...
Ім, шчаслівым, ім, чыстым, прывітанне пашлі.
Не былі б яны чыстымі, каб не бруд нашых рук.
Мы, як птушкі, елі, мы цяглі, як сланы,
Мы сапраўдным жыццём за жыццё не жылі,
Каб спакойна кветкі збіралі яны,
Каб гулі для іх залатыя чмялі.
Калі прыйдзеш ты на нябёсы іх,
І між зор пракладзеш свой спакойны след,
Перадай дзяўчыне ў гадах маіх,
Што кахаў яе той забыты паэт.
І няхай яна, хоць не знае мяне,
Хоць зусім інакшыя песні пяе,
Праз трывожнае сяйва тваё зазірне
У азёры блакітныя, вочы мае.

Не наша воля, не нашы нівы,
Дубы не нашы над рэчкай ціхай.
Чужыя бору сівыя грывы,
Адное наша - сівое ліха,
Адное наша - змрочныя хаты,
Крывёй мужскою зліты палетак,
Адное наша - пазор дзяўчатак,
Адное наша - няволя дзетак.
Не нашы кнігі, мова, палацы,
Затое наша - ўсіх продкаў слава,
Затое наша - наш гонар людскі,
Вагонь у сэрцы, тапор пад лавай.

Тропікі марозныя на шыбах.
Пальмы, сець ліянаў і трава.
Там струной сярэбраныя рыбы
Выгінаюцца між сініх хваль.
Дзіўны край; там срэбраныя цені,
Там жанчыны скачуць на аленях.
Там жар-птушак, нібы ў нас сарок.
Фары за акном - і ён святлее,
Месяц за акном - і ён пяе...
Меркне у тваіх дрыготкіх веях,
Калі гладжу валасы твае.
Ён пагасне ў ночы на ізлёце,
Расцвіце ў заранцы і засне,
Калі ты з суцішанай пяшчотай
Ціха пацалуеш рукі мне.

Судна да порта далёкага йшло
Па чырвонай пеннай вадзе.
Сто капітанаў на ім было,
Мільён матросаў на ім было,
Два мільярды "іншых" на ім было, -
Пасажыраў, звычайных людзей.
І хоць сваркі ўспыхвалі часам на ім,
І грымеў пісталетаў гул,
І чарніў зялёныя ветразі дым,
І сыцелі чароды акул, -
Кроў пасля ўсё адно змывалі валы,
Бак і ют ставалі як шкло,
І востраў далёкі ўставаў з імглы,
А за ім - зялёны ўставаў з імглы,
А за ім- блакітны ўставаў з імглы,
І пальмы білі паклон.
І ваякі сыходзілі на астравы,
Йшлі з жанчынамі ў нетры лясоў,
І былі пацалункі ў джунглях травы,
Як свежых какосаў сок.
А калі ў спустошана-шчасных снах
Пачынала хістацца зямля, -
Ім хацелася зноў у далёкі шлях,
На палубу карабля.
Зноў Венеры серпік дрыжэў над вадой,
Марс квітнеў, як барвяны мак,
І ў святле кахання над іх галавой
Весяліўся ўвесь Задыяк.
Поўнай мерай на Шалях важылі ім
Серабрыстых вясёлых Рыб,
Стралец ганарыўся ўмельствам сваім,
Перад Дзевай склаўшы дары.
Казярог пад совусам марыў пра нож,
А ляжаў па-мярцвецку, як Ной.
Вадалей вадой разбаўляў віно,
Як загадчык раённай піўной.
Судна шчасна плыло дарогай марской,
Дарогай краін і вякоў
Да пуцяводнай зоркі сваёй,
Да летуценнай зоркі сваёй,
Да адзінай на свеце зоркі сваёй,
Імя каторай - любоў.

Ў моры плыве карабель-невідзімка,
Згас за марамі Альдэбаран...
З зорнага сяйва, расы і дымкі
Шлях пралягае за акіян.
Ванты спяваюць, ванты спяваюць.
Бездань марская, як зыбкае шкло.
Ў кожнага зорка ёсць залатая, -
Толькі ў мяне няма, не было.
Што мне без зоркі хвала і слава
І запаветная недзе зямля?
Пенай крывавай, пенай крывавай
Сэрцу здаецца шлях карабля.
Ён застывае, як гнеўная лава,
Ён узнікае, як вечны падман.
З зорнага сяйва, з пены крывавай
Шлях пралягае за акіян.
Дзе ты, далёкая і белапенная,
Ў сонцы народжаная і расе?
Клічу і клічу цябе, як сірэну
Клікаў прывязаны Адысей.
І заўважаюць адчайныя вочы:
Як па нацягнутай звонкай струне,
З самай мяжы паміж днём і ноччу
Нехта па хвалях ідзе да мяне.
Цягне з туманаў ломкія рукі,
Сонца нясе мне празрыстай рукой,
Ўстаўшы як радасць, як песня, як мука, -
З зорнага сяйва і пены марской.