Васіль Быкаў - Поўны збор твораў у чатырнаццаці тамах. Том 9

Стар. 339. Это ж так повезло! — Закрэслена алоўкам. Стар. 339. Вот положеньице!.. — Закрэслена алоўкам.

Стар. 339. …и вспоминает год сорок первый — гибель старшины Карпенко в окопе, подвиг Свиста. — Пасля гэтага сказа Быкавым зроблена ўстаўка, дапісаная на асобным аркушы (злева пазначана: «стр. 30»): «Потом вспоминает последнюю отчаянную схватку на переезде, как он метался по траншее от пулемета к пулемету, швырял под танки гранаты, как взрывом был полузасыпан в траншее и потерял сознание. Он не слышал, как немцы ходили по траншее, наступая ему на грудь, как они вывернули его карманы, как ночью он пришел в себя и выбрался из траншеи. Он полз по полю к лесу, ориентируясь по звездам, и на него наткнулись разведчики».

Стар. 340. …и несколькими дисками в сумке. — Далей дапісана: «Он сразу попадает под пули».

Стар. 340. — Видно, на запад прорываются. — Далей дапісана:

«Самые головорезы — эсэсовцы. Патроны хоть есть?

— Патроны-то есть. Вот полная сумка».

Стар. 340. …и волочит ее за собой. — Далей дапісана: «Сквозь грохот стрельбы доносится голос Ананьева:

— Кисляков! Кисляков! Бей по переправе! Не пропускай ни одного гада!

— Бью! Бью, товарищ майор!».

Стар. 341. — Петя, ты ж ранен! — бросается к майору Зина. […] Зина размеренно стреляет из-за косяка из пистолета. — Гэты фрагмент закрэслены алоўкам, але чарніламі зроблены наступныя праўкі: «Товарищ майор, вы же [ранен]ы», «Старшина, [береги патроны…]». Тут жа зроблена рукапісная ўстаўка:

«— А может пропустить? — говорит разведчик. — Пусть бы шли ко всем чертям…

— Ну да! — оборачивается Ананьев. — Ты знаешь, чего они там натворят? С тыла как врежут, вот будет денек Победы…

Разведчик молчит».

Стар. 341. На рассвете им надо переправиться, а мы мешаем. — Далей дапісана: «К союзничкам спешат, под их крылышко!».

Стар. 341. — А вон, слышь? — указывает Зина… — Папраўлена:

«Он поднимает голову».

Стар. 341. — Ах это он! Вот молодец! Надо ему кого на подмогу. — Папраўлена: «Кисляков, держись! Держись, Кисляков, подмогу пришлем».

Стар. 342. Рывками бьет из пистолета через подоконник Зина — выстрелит и присядет, выстрелит и присядет. — Закрэслена алоўкам.

Стар. 343. К нему бросается Зина. — Закрэслена алоўкам.

Стар. 343. Ее плечи сотрясают рыдания.

— Боже, что же это делается! Ведь Победа же, капитуляция, что же это такое…

— Ничего, — говорит Ананьев. — Ничего. Как-нибудь. Подождите. — Закрэслена, уверсе напісана: «Ее руки опущены.

— Товарищ майор, у меня два патрона.

— Побереги, Зина! Патроны побереги.

— У меня два. Больше нет.

— Ладно, [— говорит Ананьев. — ] Ладно. [Как-нибудь], может». Стар. 343. Давай, давай, Васюков! — Закрэслена.

Стар. 344. От Петра Петровича. — Папраўлена: «От Петра Первого»

Стар. 344. …и Зина, метнувшись из-за стены, подхватывает автомат. Она укрывается за косяком у двери… — Закрэслена алоўкам.

Стар. 345. — Зина, не выходи! […]

— Ничего, ничего! — говорит Ананьев, вскакивая. — Ты держись!

Главное, ты держись! — Гэты фрагмент перакрэслены алоўкам, хоць і зроблена праўка чарніламі: зварот «Петя!» зменены на «Товарищ майор».

Стар. 345. Зина из-за косяка бьет по ним сзади, двое падают, автомат из рук убитого отлетает к стене, и Ананьев бросается за ним. […] Почти со сладострастием на лице он разряжает его в девушку, которая покорно опускается на широкую грудь майора. — Гэты фрагмент таксама перакрэслены алоўкам, хаця зварот «Петя!» перапраўлены чарніламі на «Ой».

Трэба таксама адзначыць, што наўрад ці В. Быкаў думаў скарачаць літаральна ўсе месцы, закрэсленыя алоўкам (выкрасленае чарнілам у каментарах не агаворваецца), — магчыма, такім чынам ён пазначаў тыя эпізоды, дзе размова ішла пра старшыну медслужбы Зінаіду Багданаву, бо ў сувязі са змяненнем яе ролі ў сюжэце (у пазнейшай рэдакцыі яна толькі па дарозе пазнаёмілася з маёрам Ананьевым) сталі патрэбныя і пэўныя карэктывы ў сцэнарыі. На карысць таго, што аўтар меркаваў пакінуць некаторыя месцы, дзе размова ішла пра Зіну — сяброўку Ананьева, сведчаць праўкі, зробленыя чарнілам якраз у адзначаных алоўкам эпізодах.

Магчыма, В. Быкаў збіраўся ўнесці ў сцэнарый 3-й серыі і іншыя праўкі: у машынапісу ёсць рукапісныя сімвалы яшчэ пяці ўставак разам з лічбамі: 29, 36, 37, 42 — звычайна так пісьменнік пазначаў устаўкі ў тэкст. Але самі ўстаўкі адсутнічаюць — захаваліся толькі два рукапісныя аркушы з эпізодамі, якія маюць непасрэднае дачыненне да сюжэта 3-й серыі, але пазнака, што яны павінны быць уманціраваны ў сцэнарый, адсутнічае (за выключэннем адной устаўкі). Так, на першым аркушы В. Быкавым значна пашырана адна сцэна ў нямецкай сядзібе: