Ніл Гілевіч - У ноч на Пакровы

Зарослая бэзам
магіла бабулі Альжбеты.
А воддаль, за крокаў мо сотню,
другая, таксама зарослая, —
дзеда майго Мікалая.
Тады не было завядзёнкі,
каб побач хаваць.
Хавалі, дзе месца было...

Крыж там і там аднальковы:
з дзвюх металёвых труб,
пафарбаваны ў зялёнае,
з маленькай жалезнай
скрыжалькай для надпісу.
А надпісу ўжо і няма —
выцвіў ад часу, ад сонца, ад снегу
і сцёрся, скрыжалька — сляпая.

Як ты доўга не быў тут,
дзедаў і бабін унук!
Што ж цяпер прывяло?
I каго папракнеш за нядбанне?
Маўчыш.
Доўга стаіш і маўчыш.
Пра такое маўчыш,
што адно толькі вырвацца крыкам гатова.
Ды на могілках нельга крычаць.
Тут усё прамаўляецца ціха.
Вось і ты напаўголаса, здушана
кажаш самому сабе:
«Колькі з імі пайшло, адышло
ад тае Беларусі,
што тваёю была!
Што свяцілася ў іхніх вачох
і гучала ў іх вуснах!..»
Сёе-тое яшчэ засталося.
У тым ліку і песенька,
якою цябе забаўляла бабуля,
прыстукваючы
кончыкам пальца ў пятку:
«Кую, кую ножку,
паеду ў дарожку.
Дарожка крывая,
кабылка сляпая».
Не забылася. Помніцца.
Нават голас, здаецца, чуеш.
Вось і ўсё. I праведаў.
Пабыў ля магіл занядбаных.
«Паедзем, — ківаеш пляменніку. —
Вернемся ў тое, што ёсць...»
Ах, дарожка, дарожка,
і чаму ж ты крывая?
Ах, кабылка, кабылка,
і чаму ж ты сляпая?..

Жнівень 2007 г.

Быў там калісьці —
і запіс зрабіў у нататнічку:
«Божа мой мілы,
як любяць малых у Арменіі!
Мамы і таты,
дзяды і бабулі,
і няні ў садку,
і настаўнікі ў школе,
і ўсе-ўсе суседзі ў двары,
і незнаёмыя цёткі, дзядзькі
на вулцы ці ў скверыку, —
усе да малых прамаўляюць тут
толькі любоўю!
Адною любоўю!
Ды не такою, як мы да сваіх
прамаўляем звычайпа —
не нервовай, не воклічнай,
не павучалыгай,
а якойсьці, якойсьці...
не ведаю, як і сказаць...
галубінагалосай.
Колькі і дзе ні пачуў,
ні падслухаў, —
ну так: галубінагалосай!..»

Жнівень 2007 г.

Дзе ты ёсць цяпер, мой друг і брат?
Можа, у сваёй Малой Брастніцы —
Там, дзе восемдзесят год назад
Бог судзіў табе на свет з'явіцца?

Там, на той сядзібе ўскрай піашы,
Што разбежыста імкне паўз вокны,
Дзе з балгарскай верай у душы
Ты ўжываўся ў жорсткі век грымотны.

Там, дзе ўпершыню і назаўжды
Зразумеў ты ісціну ад Бога:
Чалавек ёсць чалавек тады,
Калі існы дух яго — Свабода.

Гэта памаглі табе спазнаць
Боцеў, Вазаў, Явараў, Вапцараў,
Як, заседзеўшыся дапазна,
Цалаваў ты крылы іхніх мараў...

Гэта там, шчаслівы бацька, там,
Асягнуўшы продкаў моц і сілу,
Напісаў ты Запавет сымам —-
Уладзіміру і Самуілу:

«Заклінаю вас:
Не будзьце хілымі!
I пад небам роднай стараны
Толькі
Перад брацкімі магіламі
На калені падайце, сыны!»

Як сваё — твой кліч я зноў і зноў
Паўтараю: «Дзеці! Не пасмейце
На калені падаць перад злом!
Бо адрыне Маці і па смерці!..»

На сядзібе той, у хаце той
Я гасціў не раз, было й з начлегам,
Як у храме Дзевы Прасвятой,
Прычашчаўся і віном і хлебам.

Лік Балгарыі з глыбі вачэй
Мне тады явіла баба Неда —
Матухна твая... Каб балючэй
Роднае мяне карала неба.

Балючэй! За тое, што не быў
Бацькаўшчыны абаронцам годным.
Прысягаў: люблю. А што зрабіў,
Каб навекі край мой стаў свабодным?

Стаў такім, як твой: ад нічыёй
«Дабрадзейскай» волі не залежны,
I з любой людской далечынёй
Мірам і любоўю быў сумежны.

I любоўю... О, мой пабрацім!
Як і ты, з любові я не выбыў.
Нават трохі ганаруся тым,
Што спрычыніў твой любоўны выбар,

Што пасобіў далучыць цябе —
Дар твой светлы, позірк галубіны
Да паўсталага ў тузе-журбе
Слова вешчага маёй краіны.

Больш ужо, як паўжыцця свайго,
За Дунай, у засень стром балканскіх,
Ты нясеш нятленны дух яго
Да разнасцежаных сэрц балгарскіх.

I чаруеш душы землякоў —
Як сваім уласным. Дай жа Божа
I яшчэ табе шмат-шмат гадкоў
Думы братнія яднаць прыгожа!

Пані Мінцы — мой паклон, па ўсім.
Ах, калі б вы з ёй маглі пабачыць
«Здравец» вапі на лецішчы маім!
Як разросся!.. Штось і гэта значыць.