Ніл Гілевіч: У ноч на Пакровы

Помню: апошняю мірнаю,
перадваеннай,вясною
вершык вучыў я напамяць
са школьнай чытанкі:
«Садок вішнёвы каля хаты,
Хрушчы над вішнямі гудуць.
Аратыя з плугамі йдуць,
Спяваюць, ідучы, дзяўчаты,
А маткі іх вячэраць ждуць».

Як жа ён мне спадабаўся —
праўдзівым малюнкам, настроем,
суладдзем дыхання і слова!
Як запалоніў душу маю
нечым бязлітасна родным —
нашым, нясцерпна знаёмым,
наскрозь беларускім!
I гаварыла настаўніца нам —
як умеюць настаўніцы:
неяк узнёсла, натхнёна,
я нават сказаў бы, святочна:
«Дзеці, запомніце,
што напісаў гэты верш
самы вялікі паэт Украіны —
Шаўчэнка...»

Я і запомніў. Запомніў.
Не мог не запомніць.
Як жа я мог не запомніць,
калі адвячоркам
гэнага ж дня,
адмыслова схаваўшыся ў пуньцы,
склаў я свой першы ў жыцці —
як у нас гаварылі — «сцішок»,
у перайманне «Садка каля хаты» —
дакладна па ўзоры...

Так абазвалася — упершыню —
у душы хлапчука
тое, што зробіцца лёсам маім
і жыццём. I любоўю.
Багаславёнай нябёсамі
й толькі нябёсам падлеглай
любоўю.

От жа тады і пачаўся
мой шлях да Украіны
і да ўкраінскіх братоў-пабрацімцаў,
сясцёр-пасястрынак, —
мілых і любых мне,
слаўных і годнасных
валадароў украінскага Слова.

Слова
такой першароднай красы
і такое чароўнае моцы,
што калі чую яго, ці чытаю,
або сам сабе дэкламую —
нешта такое яно мне
заўсёды гаворыць,
што і ў сваё, беларускае,
веру яшчэ непахісней.

Дзякую, мілыя,
дзякую, любыя, родныя,
дзякую!
Будзем жа разам трымацца,
а пічыра, а крэўна,
а сэрцам да сэрца, —
як у стагоддзях
жылі і трымаліся —
гукам да гука,
праўдай да праўды,
і верай да верую —
нашыя мовы!

2006

Табе, ты лічыш, цяжка.
Яму, ты лічыш, лёгка.
Твайго жыцця каляска
бяжыць па грудах дрогка,

па камянях, па рытвах,
па ўхабах-касагорах...
А ён — бетонкай бытта
нясецца на рэсорах.

Ты добра лічыш, братка!
Аднак жа не зайздросці:
у тых, што ездзяць гладка,
хутчэй драхлеюць косці.

2005-2007

Жыў паэт. Жыў і гэтак і так —
з мазаля. У раскошу не ппуўся.
I дажыў да гадоў, калі час
азірнуцца. I ён азірнуўся.

А татулькі-матулькі мае!
Ажно страшна самому паверыць:
як ён мог так бяздарна свой век
змарнаваць, спуставаць, збраканьерыць?

Тое ўсё, чым штодзённа жывуць
і чым цешацца ў свеце паэты —
абышло, абмінула яго
як не вартага радасцяў гэтых.

За апошніх год трыццаць, бадай,
апантаны грыбнік у маленстве,
два ці тры ўсяго, можа, разы
пахадзіў-пабадзяўся па лесе.

Сорак год не падвязаваў лыж,
і паўсотні набегла ўжо недзе,
як за вёсламі ў чоўне сядзеў
і як ехаў на веласіпедзе.

Пра аўто нават смех гаварыць —
тут ад жарсці ён поўнасцю вольны:
хоць страляйце яго — «мерседэс»
ён не зможа адрозніць ад «вольвы».

Ані разу ў жыцці не сіляў
на шампур і не пёк над вуголлем
смакату, у чаканні якой
дух людскі вар'яцее сягоння.

А жыццё. як цякучы пясок
у той колбе — сцякала, сцякала...
З гэткім нуднікам дружбу вадзіць
стала многім сябрам нецікава.

Дзіўны лёсу свайго браканьер!
Недарэка. Ды нават і рэдкі.
У свяцілішчы нашых пісьмён —
шмат няцэпкіх. Хай будзе і гэткі.

2006-2007

Чым больш я на свеце і жыў і мадзеў —
ішачыў, цярпеў і змагаўся, —
тым болей да праўды дабрацца хацеў,
да праўды ўсім духам ірваўся.

З хлусні і з абману, з аблуды сляпой —
да праўды, да праўды штосілы!
Да самай вялікай, галоўнай, да той,
што кожнага лучыць з усімі.

I вось яна ўрэшце адкрылася мне —
ні чым не прыкрытай паўстала.
У поўнай істоце. Ва ўсёй галізне.
...I праўда мяне зруйнавала.

Студзень 2007 г.

А маладых усё хапаюць,
Усё хапаюць і хапаюць —
Па двух, па трох,
Па пяць, па дзесяць, —
Усё хапаюць і хапаюць,
I ў ізалятар запіхаюць,
I люта палкай лупяць-месяць,
Каваным ботам б'юць пад дых —
«Закону» вучаць маладых.