Раіса Баравікова - Каханне [Кніга лірыкі]

Звычайна ўсё, вячэра як вячэра,
чамусьці толькі бацька мой не есць,
i мама кажа: «Выйду i яшчэ раз
зірну, ці добра прычыніла клець».
Брат просіць сына: «Клямкаю не ляскай.
Вялікі дзень, хіба не аццурэў?..»
Багаты стол... Над ім у рамцы дзядзька,
у танку ён пад Вязьмаю згарэў.
...Гусцее ноч. За сценкай бразнуў
рыдзель,
у гнёздах сціхла птушак валтузня.
Спi, мама,— аніхто да нас не прыйдзе.
Спі, тата,— ў сенцах бавіцца скразняк.

Старэюць людзі, дрэвы i кусты,
прыроды рух,— ён i суддзя, i сведка,
ужо да зор пракладзены масты,
a ў вечнасці не быў ніхто ў адведках...
Па ніцях нерваў мой сыходзіць час
пад дахам, дзе заўжды ў адным парадку
з зімы ды ў лета вечны Валапас
пераганяе зоркавыя статкі.
I ўсе законы — i быцця, i з'яў,
як не праломіць векавая прызма,—
жыццё ў абсягах вечных толькі прысмак,
а што ёсць смак,—
ніхто мне не сказаў.

У часе загубіліся гуанчы,
ці нешта я паблытала ў часах,—
крылаты брыз галінку пальмы няньчыць,
начуе сонца ў рыжых валасах...
Балюе сінь славянская ў паглядах,
гуанчы —
дзеці волі і ліян,
сям'я адна,— ім невядома здрада,
і хцівасць,
і варожасць,
і падман.
Як і калі прывецілі Канары,
дзе прарадзіма? Хто адкажа мне,
сатканай з жалю, рызыкі і мары,
ідуць гуанчы — ліст не шалахне.
Ідуць гуанчы — вяне пыха франтаў,
а летуценнік вызначыць уміг,—
яны нашчадкі пастухоў атлантаў,
шчаслівы момант выратаваў іх.
Грымучай прорвай дыхаў вал патопу,
ён гарадамі мераў глыбіню...
Час — не тэатр, але чаму Еўропе
прымерваецца мантыя з агню?..
Душа — матыль на веснавой выгодзе,
ёй дораг і палетак і бур'ян...
— Ау-у-у, гуанчы! — пакрычу ў стагоддзі,
ў адказ заплешча хваляй акіян.

Шуміць вясёлаю дзяўчынкай
сасна — дрыготкі мройны свет,
i на далонь ляціць сняжынка —
святлістай раніцы прывет...
Шумі, сасна, пад ветрам рэзкім,
твой шум — жыццё чужой душы.
Ты толькі першую пралеску
ігліцай не запарушы.

Казаў мудрэц: яно — i нараканне,
i сонца, i пякучай цемры сплаў...
«Якія вочы мне дало каханне!»,
але... спярша душу яму аддаў.
Гляджу на ўсе вачамі маладымі,
i гнеўнымі, i добрымі ўдвая...
Каханне i прынізіць, і... узніме,
пакуль у ім жыве душа мая.

Пры горкіх днях усе добразычліўцы.
Калі ж удача?.. Колькі вас, сябры?
Змяркаецца, a ў шклянцы чарнабрыўцы,
як россып промняў з далані зары.
Настрой мой адпаведны інтэр'еру,
а на тваім абліччы жалю цень...
Прыйшоў. Глядзіш вачамі недаверу,
нібы ў суседа ўкрала гэты дзень.
Да цемрадзі — ахвочая макрыца,
a сэрцам шчырых любіць адзінота...
У кутку таршэр, як прывід Дон-Кіхота,
i ен адзіны сёння ў доме рыцар.

Вазьмі і зразумей, дзе шчырасць,
а дзе прывычнае ныццё:
абкрадзены — пяе пра вырай,
пра боль — аблашчаны жыццём.
I ты, каму я ўслед глядзела,
як богу...
Дыхаць не магла.
Заняўся мітуснёй здрабнелай
з пыхлівым выглядам арла...

Была вятрам бязлітасным знаёмай.
Ніхто не ведаў — хто яна? Адкуль?
Ішла сялом, шапталі ўслед: «Кулёма!
Не дзеўка, а саломы мокрай куль».
На тое й слова —
ўсцешыць i параніць,
калі ж клявалі зябліва гракі,
у сажалцы знайшлі яе пад ранне
скупыя на размовы рыбакі...
Хавалі,— сонца выбліснула ясна
на дрэвы, на зрудзелую траву,
i нехта з цётак у далоні пляснуў:
«Ба-а, людцы, як жа, бедную, завуць?»
З часоў тых, кажуць,
ля жытоў нязжатых,
дзе дзікае шалее васаўё,
Кулёма супыняе нежанатых,
пытаецца: «Дзе прозвішча мае?»

Перажыла адліжны тыдзень,
як быў увесь — да драбязы...
Хто не прыйшоў — ужо не прыйдзе,
яму не згрозяць маразы.
Ільды ізноў бяруць у ковы
вады рачное акаём,
i хтось чужы i выпадковы
на мэце мой трымае дом.
A ў гэтым доме без астачы
усё аддадзена, як ёсць,—
мой горкі плён, мае няўдачы,
журба, пяшчота, весялосць...
Усё аддадзена дарэшты,
нязвыкла пуста стала ў ім,
i недаказанае нешта,
як лёгкі дым, як лёгкі дым...

Кастрычнік па дарозе ў лістапад
з цікавасцю лістком у фортку гляне...
Яна даўно прыйшла ў дзіцячы сад,
даўно яна працуе ў садзе няняй...
Як дзетак корміць!
Потым ім пяе,—
цяпло з душы выспеўвае да грама,
і ёй здаецца, кожнае яе,
але ніхто з дзяцей не скажа: «Мама...»