Анатоль Кудласевіч - Плакун-трава

Тэцці спеў. Захліпаюцца пеўні,
А ў яго не канчаюцца вершы,
І вястуюць пра хуткі свіданак —
Адным з першых
Сустрэў ён
Світанак.

* * *

Нарадзіўся я двойчы на свеце:
Першы раз — пад пранізлівы плач,
Нарадзіўся звычайна, як дзеці,
Пра другі раскажу апасля.

Заглынуў мокрым ротам паветра
І, зірнуўшы варожа на свет,
Я заплакаў, а з космаса нетраў
Даляцела, што будзе паэт.
У знямозе ляжала жанчына —
Чырванела крывёй прасціна,
Ён сказалі: “Вы маеце сына”, —
Гэта сын не зусім яшчэ я.

Нарадзіўся я двойчы на свеце:
Першы раз — пад пранізлівы плач
Нарадзіўся звычайна, як дзеці,

Другі раз — нарадзіўся пасля.
Другі раз — нарадзіўся дарослым,
Захлынуўся сваім пачуццём,
Боль працяў навылёт, як марозам,
І адтуль пачалося жыццё.
І стаяла насупраць жанчына,
Усміхалася шчыра душа —
Зноў я плакаў дарослы мужчына:
Нараджала паэта яна.

* * *

Ты кажаш, паэты не носяць берэтаў,
А носяць берэты адны мастакі.
Я згодны, хоць розняцца, толькі не гэтым
Абедзьве аднолькавых творчых рукі.

Паэты па сэрцах гадуюць сусветы,
Адорваюць светам пацёмкі душы.
І што б маляваў твой мастак без паэта,
Калі б на зямлі той не жыў, не грашыў?

Спачатку было векавечнае слова,
А пэндзаль? Ён потым прыходзіць, пасля…
Паэт адшукае і сэнс і аснову, —
Мастак пакладзе іх на бель палатна.

* * *

Калі стане паэту балюча,
Калі зойдзецца сэрца — няўсцерп, —
Ён не будзе слінява канючыць
А напіша крывёй сваёй верш.

Калі радасць на сэрцы ў паэта,
Як заб’е пачуццё цераз край —
Засмяецца ён вершам, — і гэта
Ён пасля на ўвесь свет заспявае.

Так жыве між агнём і між лёдам,
Між зямлёю і небам спаміж,
Нехта кажа: “Ён выйшаў з народу” —
Але ж вершы? Адкуль яны родам? —
Не бывае ў паэзіі меж.

З РАЗМОВЫ

— Не трэба нам вашы песні,
Пакуль не хапае хлеба —
Паэзіі нам не трэба, —
Адкажа ратай і цесля.

Паэт праглынае крыўду
І думае так: што песняй
Жабрацтва душы прыкрыў бы
Ратаю, сабе і цеслю.
Удосталь як стане хлеба —
Збяднее на песні неба.
Як хлеба зусім не будзе —
І песняй душу не абудзіш!

Не трэба вам нашы песні,
Пакуль не хапае хлеба
Паэзіі вам не трэба?
Жывіце ж на свеце цесным,
Жывіце, ратай і цесля,
Жывіце без нашай песні —
Бяздушныя не ўваскрэснуць!

* * *

Паэт спяваў — а людзі ў крамы йшлі.
Ён зваў — да храма.
Паэт спяваў — яны душыліся кавалкам каўбасы,
Сварыліся за грамы.
І ўсё дзівіліся: “Чаго спявае ён?
Чаго ён пасылае нам праклён,
Мо хоча хлеба?”
Адказваў ён: “Не трэба!
Хоць зрэдку пазірайце вы на неба”.
Паэт спяваў, ён гаварыў пра Божы суд,
І пагражаў,
І штосьці ўспамінаў пра Каіна,
І зваў пакаяцца вось тут,
Пака яшчэ не хутка суд.
Ён гаварыў, што прыйдзе час,
Ён ратаваў,
Ён апярэджваў нас…
Паэт спяваў, ён зваў людзей да Бога —
А людзі слухалі, і ў песнях не пачулі анічога.
Іх душы асыцелі ад яды…
І, нібы лісце з дрэў, зляцелі ўдалеч
Адпушчаныя Госпадам гады.
І час прыйшоў, і суд настаў…
І людзі ўспомнілі тады:
Паэт спяваў…

* * *

Не ахвярую верш нікому,
Не маю права:
Ні родным, блізкім, ні знаёмым.
Дзеля забавы
Ніколі вершы не пісаў я –
Крывёй і болем.
Касіў быльнёг і разнатраўе
На полі долі.
Жыццё лажылася радкамі,
Каса звінела,
Калі находзіла на камень
Нутром збалелым.
І што ў тых вершах засталося
Майго, на потым –
Дык там з паловаю калоссе,
Работа з потам.
І Сейбіт прыйдзе і адвее
Штосьць для патрэбы,
Палову спаліць, а насенне
Пасее ў глебу.
Не прысвячу нікому верш,
Не маю права,
Бо нават не пісаўся першы,
Дзеля забавы.
Нібыта цацку падарыць
Радкі пііту,
Калі душою не гарыш –
Свае нібыта.
Хто б з вас, ахвярнікаў такіх,
З імпэтам і запалам,
Мог падарыць не мёртвыя радкі –
Рукі кавалак!

АНАТОЛЮ СЫСУ

Музаю чорнай вянчаны,
Заручаны д’ябальскім злом,
Брыдзеш у разгуле п’яным
І душы вядзеш на злом.
А Юда — не той, хто чорны,
І жыд — не гарбаты нос,
А той, хто ў вясёлых жорнах
Расплюшчыць славянскі лёс.
І ты сярод іх найпершы
Прыблудны Іскарыёт:
За трыццаць прадажных вершаў
На здзек аддасі свой род.
І што ў цябе там, пад маскай —
Са скурай хіба сарваць:
Жыдоўская хіжасць ласкі,
Пярэварацень, паяц?
Па душах людскіх і сэрцах,
Нібы пад нагамі брук.
А потым паплачаш вершам —
І ўсё гэтак лёгка з рук.
Папера і болей сцерпіць,
Баліць не табе — жывым!
Скажы, ты не пішаш вершы
Крывёю чужой душы?