Уладзімір Някляеў - Выбранае

Сусед і брат не ведаюць віны.
Нібы не мы, нібыта не яны -
Народ, што прамаўчаў сваю дзяржаву.

ТАТАЛЬНАСЦЬ

Аддаў загад - і выканаў загад.
Сам капітан. Сам пры сабе салдат.

Сам - строй. I сцяганосец сам. I сцяг.
Сам - левы фланг і цэнтр, і правы фланг.

Сам спераду і ззаду - за сабой
Правёў свой строй скрозь барабанны бой.

Адны - памер і рост. Адна вага.
Сам - і ланцуг, і звенні ланцуга.

Сам, як усе,
I ўсе, як сам, як ён...

Сам суд сабе i сам сабе закон,
Сам над сабой, салдатам, капiтан
I барабаншчык сам, i барабан,
Сам авангард i сам глыбокi тыл,
Сам - боты i на ботах прах i пыл…

БІЯГРАФІЯ

19З0.

Пільнаваў і карпеў.
Даслужыўся-такі:
Партупеяй рыпеў.
Пасылаў "варанкі".

1931.

Як па ўсіх - па яго "чорны воран".
I пачуў ён прысуд, што вораг.

На праклённай зямлі Калымы,
За рыпучай сцяной барака
Быў глухі ён, сляпы, нямы -
Верны Сталіну, як сабака
Непадсуднаму гаспадару...

"Прызаві, правадыр, памру!
Вораг -
ворагу твайму горла
Хоць цынгою
перагрызу!.."
Словы ў песні: "арол наш горны" -
Друг зыначыў: "казёл наш горны..."
Ён крутнуў
пралетарскія
жорны -
I пазногцем правёў па лязу.

195З.

Адмялі дваццаць дзве зімы,
Дваццаць два адбылі гады.
На прамерзлай зямлі Калымы
Плакаў ён, да партрэта прыпаўшы...
Адпусцілі яго, сказаўшы:
"Вінаваты ва ўсім жыды".

1954.

Не шукаў ні сям'і, ні хаты.
Зноў служыў, пільнаваў, карпеў.
Нескарона пёркам рыпеў.
"Рып> ды "рып". Але тут дваццаты
З'езд - і выйшла, што вінаваты
Скрозь адзін правадыр...
"Вар'яты! -
Ён рашыў.- Болей веры няма".

1957.

Стала сніцца яму Калыма.
Ён служыў. Пільнаваў. Карпеў.
Пад пярынаю снег рыпеў.

Слова кожнае, кожны рух.
Стаў адчай спавіваць, як спрут.
I аднойчы з'явіўся друг,
Над якім ён звяршыў самасуд.

Ён уцяміць ніяк не мог:
Ці наяве яно, ці ў сне?..
На пярыну друг побач лёг,
На рыпучы калымскі снег.

Як калісьці, адзін адным
Прыхаваныя ад завей,
Абняліся яны,-
затым
Друг падняўся на Маўзалей
I народ
прывітаў кіўком...

Заняло ад крамолы дух!
"Ты арол наш..." - пракаркаў друг
Перарэзаным гарляком.

1964.

Ён не помніў, ці зведаў страх.
Апрытомнеў - на снезе кроў.

На партрэтах у двух кутах
Двое новых правадыроў.
Ён падумаў: "А што было?..".
Сплюшчыў вочы да чарнаты.

Павуцінне перавіло
Незанятыя два куты.

БАРАК

Хто паспеў зваряцець - звар'яцеў,
Хто прадацца хацеў - той прадаўся...

Свідаровіч Цімох дажывае жыццё ў Варкуце,
У бараку па вуліцы Праўды.

Я ў застольнай блазноце пытаюся:
- Слухай, Цімох,
Ты не мог звар'яцець ці прадацца?..

Свідаровіч Цімох сам сябе перапытвае: "Мог
ці не мог?.." -
што той Гамлет, прынц Дацкi.

Ён глядзіць скрозь мяне, скрозь барака глухую сцяну,
Да крайкоў налівае гарэлку ў зрудзелую шклянку.
Над баракам завея ляціць з даўніны ў даўніну -
I крычыць, і рагоча, шалёна спраўляючы п'янку.

Засынаем мы ўпокат ля печы, пагаслай даўно,
Прачынаемся мы - непатрэбныя людзям і Богу.
I Цімох Свідаровіч мне кажа: "Усё ўсё адно.
Можаш думаць, як хочаш. А можаш не думаць наогул".

Пахмяліўшыся дымам, ён кыхкае хрыпла ў кулак,
З асівелай яго галавы сіва цэдзіцца шэрань.

Векавая завея навальваецца на барак -
То цвікамі прыб'е, то рассцежыць рыпучыя дзверы...

РУЛЕТКА

Свае забойцы ёсць ва ўсіх забітых.
Яго няма. Ён на крыжах і плітах
Чытае прозвішчы, шукаючы сярод
Усіх імён адно імя.
Штогод
У дзень адзін і той жа на далоні
Ён пісталет вагае. Халадок
Да сэрца падступае і да скроні,
Дранцвеюць пальцы. Шчоўкае курок…

Пасля ўсю ноч спраўляе ён радзіны
I п'е да непрытомнасці з таго,
Што зноў яму пашчасціла: адзіны
Патрон на ўсю абойму - не яго.

***

Што затужылі,
воі, мужчыны?
Волі ўдыхнулі - і дух заняло?
Як там і што там ні стане з Айчынай -
Горай не будзе, бо лепш не было.