Васіль Зуёнак: Вызначэнне

Як мы змаглі адолець чорны час,
Пасеяць праўды i свабоды зерне
На ўсёй Зямлі. I з гэтых зорных трас
Яе ніколі i ніхто не зверне.

* * *

Як гэта блізка ад мяне
І прозвішчам i сутнасцю...
Ляціць, ляціць — i не міне
Мяне той гук адсутнасцю.

Хрысціў адзін свінцовы знак
Тады Ушачу з Начаю,
Ды тое «з» было, аднак,
Мне лёсам не пазначана.

І свіст ягоны кулявы —
Як быў — навекі з Вамі ён.
Той зычны гук забралі Вы
З усіх маіх экзаменаў.

Стаю, схіліўшы галаву,
Перад каменнай кнігаю:
У гэтым прозвішчы — жывуць,
Майго дзяцінства дні гараць.

Адзіны гук... Ён не кране
Мяне сваёй астудаю.
Ён Вам — апошні — празвінеў,
I ўратаваны буду я.

Адзіны гук... I я хаджу
Над сонцам тымі сцежкамі,
Дзе Вы ўсміхаліся дажджу,
Калі ўраджаем цешыў ён.

Адзіны гук... Мне колькі жыць
Ён даў на свеце права —
Не знаю... Толькі даражыць
Мне вечна Вашай славай.

Калі ж трывога ўскалыхне
I ўстануць зноў брыгады —
Адно ў запасе i ў мяне
Ёсць «з» на той выпадак.

* * *

З веку ў век так было, з веку ў век:
Смерць шукала крывавае месіва,
Нараджала сірот i калек
То прашчой, то сякірай, то «месерам».

З веку ў век так было, з веку ў век:
Чалавек не здаваўся смерці,
Выплываў з акрываўленых рэк,
Каб кашчавую ў порах сцерці.

У агнях крыжавых, нажавых
Бараніліся людзі кагортамі:
Як жывыя супраць жывых —
Супраць мёртвых стаялі мёртвыя.

З веку ў век так было, з веку ў век:
Перамогу шукаў чалавек,
А душу i сілы бярог
Для галоўнейшай з перамог.

З веку ў век так было, з веку ў век:
Чалавек заставаўся сабою,
Перамогу шукаў чалавек
Над насіллем i над разбоем.

* * *

У часе сваім ляціш —
Не вернешся i не пакінеш.
У часе сваім сядзіш,
Як птушанё ў шкарлупіне.

Мільгаюць: май, лістапад —
Язда ў нерухомым вагоне.
Няма вяртання назад,
I будучыню не дагоніш...

* * *

Як дзіўна ўсё
I нечакана ў гэтым свеце!
Жывеш, жывеш — i раптам адкрываеш:
Кол і калона —
А яно ж,бадай,
А дно і тое...
Так — амаль адно,
Калі зірнуць у корань
І калі...
(Не-не, я тут зусім не са свайго запечка —
Но той выпадак, дзе паэт смяяўся,
Што Апалон славуты з Бельведэра
Здаецца горшым за пячны гаршчок...)
...вось проста так — па сутнасці — паставіць:
Кол i калона... Крэўныя...
I ўсё ж,
Усё ж — неверагодна!
Кол, на якім трымаецца пляцень,
І каланада, скажам, Калізея...
Мачулішча і Рым,
Пляцень і Калізей...
Неверагодна!..

РАЗВІТАННЕ КАЛІНОЎСКАГА

Хто адгадае і хто адкажа,—
Пакуль маўчыць народ,
Якая праўда на сэрца ляжа
Мне праз тысячу год?

Адно толькі знаю: бог нас накінуў.
Страшней пятлі і турмы,
Калі мы ўсё яшчэ не краіна:
То край, то ўскраіна мы.

Адно толькі знаю: паўстаць за волю —
Сваю — павінен народ.
Іначай вольным не быць ніколі.
Рэкі ўзрываюць лёд.

Шляхі не купляюць за няць капеек —
Бяруць іх жыццём сваім.
Бунт не на плошчы — у сэрцы спее
І памірае ў ім.

Пакуль застаецца з нашага стану
Хоць бы адзін жывы,
То не лічыце справу прайгранай.
Народ прад'явіць правы.

* * *

Зязюля, сівая «зегзіца»
Дагістарычных эпох,
І сёння табой ганарыцца
Расчулена можа сам бог.

Яшчэ не была ты «кукушкай»
У нашай славянскай радні,
А ўжо аб'явілася птушкай,
Што людзям адлічвае дні.

Hi нашаю, ні ўкраінкай,
Hi рускай яшчэ не была —
«Зегзіцай» раняла слязінкі,
Як шэрае пер'е з крыла.

Куваннем сваім прарочым
Ужо i тады, як з нябёс,
Ты нам адкрывала вочы
На час, на вечнасць i лес.

I верылі мы штолета
Тваім гаротным слязам,
Хоць ведалі: песню гэту
Не самка складае, а сам...

А ты, маладая «зегзіца»,
Падкідвала яйка ў гняздо
Чужое, нібы парадніцца
Хацела з чарнявым драздом,

Ці з нейкім салоўкам, ці з сойкай...
I кожны тваё насланнё
Карміў i на вылет «з-сабойку»
Апошнім даваў птушанём...