Мифтахетдин Акмулла - Шигырьләр / Стихи (на татарском языке)

Мин үзем бер дәрдемәнд [49] Дәрдемәнд – кайгылы, моңлы. диванәмен,
Кайда бер тәхкыйк күрсәм, куанамын.
Бу затда гаҗәб тәхкыйк [50] Тәхкыйк – хакыйкать ачыклаучы. күргәнән соң,
Биззарур [51] Биззарур – чарасыз, ирексездән. шул сәбәбдән хуб аламын.
Мин бер 1+арык бүредәй җилеп йөргән,
Куян, карсак, төлке исен сизеп йөргән;
Берәүе кулга төшсә, бере төшмәй,
Арык, аксак киз килсә [52] Киз килү – туры килү, очрау. , элеп йөргән.
Мәҗлесенә карай гына гаугамыз бар,
Кодыгына [53] Кодык – кое. карай гына каугамыз [54] Кауга – коедан су ала торган махсус чиләк. бар,
Эрбет менән Мәкәрҗәгә 2+чама кайда —
Базарына карай гына сәүдәмез бар.
Бәхтемез ачылмаган без бер фәкыйрь,
Абыруем артык юк, эшем такыр.
Яшьтә җыйган бер буаз мәҗмәгым [55] Мәҗмәгъ – җыентык. бар 3+,
Аның һәм бәгъзе йире какыр-макыр.
Ул заман китаб кайда бу замандай,
Йөримен тирән йирдән су алалмай;
Бер шәрик [56] Шәрик – иптәш, иш (сабакташ). калын китаб остап торса [57] Остап тору – тотып тору. ,
Кызыгып, мин фәкыйрьнең күзе алаңдай.
Үгәй ана кулында йәтим калдым,
Андан да бик эрәтем китеп калдым.
Өстемдә керле күлмәк, йыртык дамбал [58] Дамбал – ыштан, чалбар. ,
Кайда мелла [59] Мелла – бу урында: белемле кеше, хәлфә, дәрес бирүче. бар дисә, йитеп бардым.
Фәкыйрьлекдән артык фән күрә алмадык,
Шәһәр чыгып, алыс юлга йөрә алмадык;
Мәргәннәрне танырлык хәлемез бар,
Шул сәбәбдән сабыр кылып тора алмадык.
Аз гына дәресем бар кыш вакытда,
Китаб карау – гадәтемез буш вакытда;
Бездән дә фәйзъ бабы [60] Фәйзъ бабы – белем һәм бәрәкәт ишеге. бикләнгән юк —
Аңлаймыз кәеф килгән хуш вакытда.

Уйламаңыз «Җарудә»не 4+күргән юк дип,
Әгәр күрсә, гыйбарәтен белгән юк дип.
Кадәри халь [61] Кадәри халь – кулдан килгәнчә (хәл кадәре). садак тарткан [62] Садак тарту – җәя керешен тарту. егетләр бар, —
Уйламаңыз дөньяда мәргән җук дип 5+.
Мәргәнгә Ходай бирсә туры сәһем [63] Сәһем – ук. ,
Аңа булса мөкарин туры фәһем [64] Аңар дөрес аңлау якын булса. ,
Гатасына манигъ юк [65] Гатасына манигъ юк – әҗеренә каршы төшүче юк. , – беләсезме?
Къәдде гыйлем көлле аннас мәшрәбеһем,
Тәгаррызга минем нә микъдарым бар? [66] Гыйлемлек кыяфәте барлык кешеләргә дә уртак, Тыкшынуга минем нинди саным (катышым) бар?
Үземнең ноксаныма [67] Ноксан – кимчелек, җитешсезлек. икърарым бар;
Без – кырмыска, сез Сөләйман 6+булганда да,
«Фә-әйнә тәзһәбунә?» дән әхбарым бар! [68] «Кая барырсыз?» дан хәбәрем бар.
Дамелла икәнеңез исемездә,
Фәкыйрьне дә алыңыз исеңезгә;
Акырын җәяүләтеп артка төштек,
Акмулланы фәлән-төгән дисәңез дә.
Ирнең хәле беленер ләфыз атса [69] Ләфыз ату – сүз башлап әйтү (авыз ачып сүз әйтү). ,
Кемнең хәле беленер мөбһәм ятса [70] Мөбһәм яту – буш, тик яту. ?
Мәгърифәгә [71] Мәгърифә – билгеле исем, хас исем (тел белемендә). , сыйфатка ярап китә,
Некирә бер вәҗһедән тәхсыйс тапса [72] Билгесез исем бер яктан үзенә билгеләмә тапса. .
Берәүгә морад булса хакъның яды [73] Хакъның яды – Алланы искә алу, яд итү. ,
Мәгърифәт микъдарында аңа бади [74] Бади – сәбәп, эшнең башы, әүвәле. .
Әлһади әсмасына мазһар булыр:
Истигъдад, кабилият, шарты гади [75] Юл күрсәтүчелек дәрәҗәсенә менәр өчен кирәк: Зирәклелек, сәләтлелек, гади шартлар. .
Һәркемгә хазз бирелгән кыйсмәт берлән [76] Һәркемгә өлеш бирелгән язмыш буенча. ,
Ирләргә нисбәт бирмә хиссәт [77] Хиссәт – түбәнлек, хәсислек. берлән;
Тәхкыйрьгә [78] Тәхкыйрь – хурлау, хәкарәтләү. меллалыкның хаҗәте юк,
Галим булса, лаф орсын хикмәт берлән!
Дәрдсезләрнең эше юк һиммәт берлән,
Һиммәтленең [79] Һиммәт – тырышлык, олы җанлылык. кулы кыска кыйльләт [80] Кыйльләт – азлык, җитешмәүчәнлек. берлән;
Халыкның нәзарында [81] Нәзарында – карашында. хур күренеп,
Гомре үтәр бичараның зилләт [82] Зилләт – хурлык, гарьлек. берлән!