Якуб Колас - Песьні-жальбы

Жонка мая дарагая!
Ты ня скрыўдзь Івана.
Калі грошай не хватае,
Папрасі ў Сьцяпана.

Няхай Сьцёпка не баіцца —
Аддамо з падзякай.
Хлопцу ж трэба хоць акрыцца,
А ня йсьці сабакам.

Спраў кажух яму і боты,
Выпраў, як і людзі.
Дай з сабою колькі злоты —
Весялейшы будзе.

Калі корму досыць маеш,
Падкармі больш сьвінку,
Мо якую захаваеш
На Вялікдзень шынку.

А калі на грош няхватка
Або корму мала,
Закалі і з паўдзесятка
Фунтаў прышлі сала…

Сын мой! Снасьці рыбаковы
Добра ты прыпратай —
Згодзяцца, а венцер новы —
Маеш час — залатай.

Захавай, мой сын, прашу я,
Човен у адрыне,
Няхай вецер не сьвідруе,
Няхай так ня гіне.

Ўсё, што можна, захавайце,
Пакуль я вярнуся.
Нераток стары аддайце
Міхалю з Габрусем.

Кнігі ўсе, апроч Псалтыра,
Вы аддайце Грышку,
Хай сабе чытае шчыра,
Бо ён любіць кніжку.

Дарагі сын! Перад здачай
Да мяне зайдзі ты,
Можа, болей і ня ўбачу,
Не пачую, дзе ты.

Не смуткуйце, не бядуйце —
Дасьць Бог спосаб новы.
Што ж ты зробіш? Пагаруйце…
Будзьце ўсе здаровы!

Сохну марна я ў астрозе,
Дарма трачу сілы.
Рвецца дух мой на свабоду
З гэтае магілы.

Шкода хаткі мне старэнькай
З латанай страхою,
Што схілілася над Нёмнам
Горкай сіратою.

Шкода мне зялёнай нівы,
Што шуміць у полі,
Тога дуба, што над рэчкай
Песьціцца ў прывольлі.

Шкода мне гаёў цяністых
I лугоў прастору,
Дзе пад ветрам ходзяць хвалі
Травянога мора.

Шкода сьветлай ручаінкі
Ў берагах пясчаных,
Што, як срэбра, мкне-бруіцца
Паміж гор, курганаў.

Шкода вёсак запусьцелых,
Дзе ральнік гаруе,
Дзе зімою вецер вые,
Замець-сьнег шнуруе…

Гэта — вобразы краіны,
Беларусі роднай…
Край ты наш! Як міл ты сэрцу,
Цёмны край, галодны!

Ды ня век я тут гарую,
Дачакаю волі
I пачую ў родным краі
Песьні лепшай долі.

За агарожаю перад астрогам
Ў ціхім куточку адна
Кветка красуе на грунце убогім,
Хораша зьзяе яна.
Двор непрытульны і глеба пясчана,
Грунт весь убіты, як ток.
Сонца ня сьвеціць скрозь шчэлін паркана,
Выдзьмухаў вецер весь сок…
Белая крошка роскаю Божай
Чыста абмыта, зяхціць.
Рад любавацца я кветкай прыгожай —
Міла яна так глядзіць.
Мне ўспамінаюцца вобразы мілыя
Роднага краю, палёў,
Бедныя вёскі, хаты пахілыя,
Песьні зялёных гаёў;
Вузкія стужкі меж зеляненькіх,
Жыта палоска, лянок…
Рэчы пявучыя нівы благенькай,
Ўзгорак, курганчык, лясок.
Толькі ж мне шкода кветкі: сіроткай
Ціха схілілась яна
За агарожаю, як за рашоткай,
Сонцу, людзям не відна…
Мілая кветка, дзіцятка поля,
Межы зялёнай убор!
Як ты папалася з волі ў няволю?
Як заняслася на двор?

Ліпы старыя шумяць за сьцяною,
Жаласна, глуха шумяць,
Смутна ківаюць, трасуць галавою,
Толькі галіны рыпяць,

Пышны убор іх, лісты, пазрываны,
Вецер разьвеяў, разьнёс.
Нудна і ім за астрожным парканам,
Цяжка ім зносіць мароз.

Плачуць гаротныя ліпы старыя,
Плачуць на долю сваю:
Пышна расьлі мы, цьвілі маладыя,
Добра было у гаю.

Вольныя птушкі вакол шчабяталі,
Божыя пчолкі гулі,
Тоўстыя вязы ад бур нас хавалі,
Сеткі дубы нам плялі.

Белыя хмаркі над намі гулялі,
Беглі ў няведамы край,
Чыстыя росы, як срэбра, блішчалі,
Гоманам поўніўся гай…

Там бы хацелі расьці, красавацца,
Дол дзе капае ральнік,
Родную песьню дзе ціха сьпявае
Сын Беларусі, мужык.

Нас перанесьлі на глебу чужую —
Сьвету, прастору няма.
Ўсе нас забылі, ніхто нас ня чуе,
Чуе нас толькі турма.

Зоры далёкія, зоры бліскучыя
Ціха гараць над зямлёй.
Крыкі знаёмыя, тоны пявучыя
Льюцца вячэрняй парой.

З поўначы-холаду, сіверу бурнага
Гусі на поўдзень ляцяць,
Зь неба далёкага, стэпу лазурнага
Смутна прашчаньне крычаць.

Дзікія гусанькі, птушачкі вольныя,
Весьнікі скорай зімы!
Хочацца з вамі мне ў стэпы прасторныя,
К сьвету і сонцу ад цьмы.

Толькі ж падрэзаны крыльлі свабодныя:
Моцна пільнуюць мяне
Дзьверы акутыя, сьцены халодныя,
Краты жалеза ў акне.