Якуб Колас - Песьні-жальбы

Мы чакалі нецярпліва
Лета, цёплых, ясных дзён,
Каб ня гнулась наша ніва,
Не глушыў яе драсён.

Хмурна ж наша, хмурна лета,
Сьцелюць хмары валакно,
Сонцам поле не сагрэта,
Дробны дождж сячэ ў акно.

Затоплена сенажатка —
Верх травы адно відаць,
Збожжа ў полі гіне, братка,
Няма сілы працаваць.

Вось Ільля ўжо недалёка,
Жаць пара, пара касіць.
Дарма ў неба глядзіць вока —
Хмар густых ім не прабіць.

Перакідаем, брат, лета
I сяк-так перажывём.
Час наш будзе — вер у гэта —
Зь верхам працу мы зьбяром.

Гэй вы, смутныя,
Гэй вы, бедныя,
Мае мілыя
Сябры-згнаньнікі!

Ці вы сіраты
У сям’і людской,
Што глядзяць на вас
Вокам ворагаў?

Ці разбоем вы
Даставалі хлеб,
Што караюць вас
Горш за злодзеяў?

Або ў вас няма
Сілы, розуму,
Што прытулкі вам
Пазачынены?

Ці то сэрца ў вас
Цьвярдзей каменя,
Што ад вас браты
Адракаюцца?

Не! Душа у вас,
Сэрца — добрыя,
Думкі чыстыя,
Мысьлі ясныя!

Толькі вам няма
Долі-радасьці.
Сіла цёмная
Вас прыціснула.

Гэй, выгнаньнікі,
Сябры любыя,
Да канца, браты,
Будзьма цьвёрдымі!

Ой, сябры мае вы, мілы,
Дзе цяпер вы, дарагія?
Ці схавалі свае сілы?
Ці ёсьць думкі маладыя?

Тыя думкі, тыя мысьлі,
Што душу нам хвалявалі,
З-за каторых хмары зьвісьлі,
За што зь нівы нас сарвалі?

Нас з народнай ціхай нівы
Разагналі па ўсім сьвеце…
Ці здаровы вы, ці жывы?
Дзе вы, мілыя? Гукнеце!

Ці зьбяромся зноў калі мы
Ў нашым бедным родным краі,
Як бы птушкі пасьля зімы?
Дзе вы, хлопцы? Я гукаю!

Не, няпраўда! Быць ня можа,
Каб ня грэла цёпла сонца.
Наша праўда нам паможа —
Блісьне нам сьвятло ў ваконца!

Не бядуй, што сонца нізка,
Што прыходзіць нудны дзень,
Не бядуй, што восень блізка
I на дол кладзецца цень.

Не бядуй, што сьнег халодны
Скрые землю ад вачэй:
Не загіне край твой родны
У тэй цемені начэй!

Будзе час, і сьнег растане,
Прыйдзе зноў да нас вясна,
Ветла зь неба сонца гляне,
Ачуняе старана.

Не бядуй, што цяжка стала
Жыць у вечнай цемнаце,
Што нас доля вечна гнала,
Што жывём у беднаце.

Не бядуй, што зьвісьлі хмары,
Што нам сонца не відаць,
Не бядуй, што ўноч пажары
Сталі неба заліваць, —

Дымам пойдзе ўсё ліхое,
Ўсё, што душыць нас і гне.
Вер, брат, — жыцьце залатое
Будзе ў нашай старане.

Толькі стогне зямля,
Толькі вецер шуміць, —
Ў нашым бедным краі
Ўсюды ночка ляжыць.

Што ж? Сьцяліся, туман,
Покі восень стаіць:
Восень — сьвята тваё,
Ўсюды цемень ляжыць.

Не маўчы ж ты, сава,
Ў цёмным лесе гукай,
Ведай, ночка — ня год,
Заварушыцца гай…

Што вы, хлопцы, спахмурнелі?
Ці каго вы пахавалі?
Ці няшчасьце так здалела,
Што нуда апанавала?

Плюньце, хлопцы! Засьпявайма,
Каб аж вокны задрыжалі!
Ва ўсе грудзі загукайма,
Каб і думкі паўцякалі!

Ці ж мы будзем вечна гнуцца,
Апускаць бязвольна рукі?
Няхай сьлёзы больш ня льюцца,
Няхай нас ня знаюць мукі!

За работу жыва, жыва!
Каб нас доля не ўшчувала,
Каб ня сохла наша ніва,
Каб нуда нас больш ня гнала!

Цесна камэра, як клетка, —
Вузкі ход праміж дзьвюх нар;
Пры вакне жалеза сетка,
Над дзьвярамі «каляндар»,

Разьлінеены ў радочкі,
Ды «буфет» зь пяці дасок.
У павуцьці ўсе куточкі,
Ў пыле кожны вугалок.

Два ваконцы, дзьве рашоткі,
Два цабэркі для вады;
Столік, вузкі і кароткі,
Сеньнікі у два рады.

Абабіт пабел усюды,
А праз столь цячэ вада.
Ў закарвашках зьвярок руды,
Клоп і ўсякая брыда.

Пахне потам чалавечым…
Цяжкі, сьпёрты, кіслы дух.
Рана ўстанеш — дыхнуць нечым,
Проста вешай хоць абух.

Цесны дворык. Непрыгожа!
Дзьверы пад замкамі,
У тры сажні агарожа, —
Глуха, як у яме.