Якуб Колас: Асiнае гняздо (на белорусском языке)

Якуб Колас

Асiнае гняздо

Даўно ўжо асталявалiся тут восы. Нi для кога гэта не было нi дзiвам, нi клопатам вялiкiм: ну, жывуць - няхай сабе здаровыя жывуць. Чым, напрыклад, аса горш ад авадня або сляпня! I то брыда, i то брыда. Але калi прырода пусцiла iх на свет, то, можа, яна мела на гэта свой погляд.

Не мы будзем папраўляць тое, чаго недарабiла або перарабiла натура. Кепска было толькi адно - восы залiшне высока неслi сябе i ўсiм у вочы казалi, што восы - гаспадары над усiмi мошкамi на свеце, i крыху прыцiскалi другую машкару. Карысным дзелам, як, напрыклад, збiраць па крышанчыку мёд, iм [займацца] не хацелася, яны часта заляталi ў вуллi, паквапныя на дарэмшчынку, i кралi або разбоем забiралi гатовае.

Праўда, не заўсёды ўдавалася iм гэта зладзейская работа, але клопату рабiлi даволi працавiтым i спакойным пчолкам. А iншы раз пчолкi прытваралiся, што нiчога не бачаць, каб толькi не рабiць калатнi, i дазвалялi iм жыць у тых закутках, дзе жылi i самi.

Другая людская мошка сказала б за гэта дзякуй, а восы пазiралi на гэта iначай, бо былi надта хванабэрыстыя.

- Э, - казаў iм самы галоўны, - будзьце смелымi: бачыце, як усе дагаджаюць нам. Але каб быць смелым, то для гэтага трэба быць дужым, а каб быць дужым, то трэба мець цвёрды грунт пад нагамi i ясна пачуваць i ведаць, дзеля чаго ты жывеш на свеце. Чаго мы жывём? Жывём, каб панаваць. А каб магчы панаваць, то трэба другiх заправiць служыць сабе. Дык дзе ж наш грунт? У чым наша сiла?

Восы маўчалi.

Я пэвен у тым, што некаторыя з iх ведалi адказ на гэта пытанне, прынамсi, такi, якi вымагаў асiны цар, але маўчалi: яны хацелi паказаць, што iх самы галоўны i ёсць самы разумны. Колькi часу маўчаў i самы галоўны.

Пераканаўшыся, што нiхто з яго залежных не сцямiць адказаць, асiны цар павярнуўся да сваiх залежных задам, паставiў угару вусы, вынуў джала i сказаў:

- Во ў чым наша сiла!

Усё асiнае гняздо так i загуло ад радасцi.

I пачалi восы гадаваць свае джалы. Пайшла трывога па ўсiм царстве ўсялякiх кузурак: нядобрае, вiдаць, задумляюць гэтыя разбойнiкi восы.

На каго ж яны першыя накiнуцца? На каго рыхтуюць свае джалы?

Пчолы думалi, што на iх. Пакiдалi i яны збiраць мёд, давай таксама вастрыць джалы. Няма чаго есцi зiмою, прыходзiцца часамi з голаду пухнуць.

Чмель, той самы спакойны i разважны чмель, што так хораша звiнеў вясною над краскамi, пастанавiў:

- На нас, чмялёў, точаць свае зубы чортавы восы. Дык хвароба ж вам i скула ў бакi!

Давай i чмялi глыбей рыцца ў зямлi, таўшчэй высцiлацца мохам.

- Будзе бура, бiцца будзем, - гуў цяпер сярдзiта чмель.

Мухi лёталi, як шалёныя, не ведаючы, за што ўляпiцца, i давай без толку грызцi жывёлу i чалавека. Нават камар i той збiраў сiлы, не ведаючы сам навошта.

Цяжка стала мошкам. Восы, бачачы ўсё гэта, яшчэ больш захванабэрылiся.

Каб крапчэй чуць пад нагамi грунт, схаўрусавалiся яны з шэршнямi. Яшчэ большая трывога пайшла мiж машкары: шэршань - гэта не жарты. Перш-наперш велiч яго кiдалася ўсiм у вочы - амаль не з вераб'я ростам. Сам такi рыжы - жывот ды галава. Праўда, шчэплены яны вельмi тандэтна: варта было толькi крэпка стукнуць у гэтага iдала, каб галава i жывот параскiдалiся кожнае па сабе. Цяжка стала жыць мошкам.

Толькi i гутаркi было ў iх, што аб восах, аб iх хаўрусе з шэршнямi.

Да гэтай гутаркi сталi прылучацца чуткi аб тым, што восы пачалi накiдацца i кусаць другiх мошак.

А шэршнi ўляцелi ў дупло асiны i выгналi адтуль камароў i мошак, i самi сталi там жыць.

- Не, - гаварыў камар, - далей так жыць няможна... Што з таго, што ў мяне доўгi нос, якiм я пракусваю скуру людзям i жывёле, калi iм карыстацца нельга, бо за восамi свету няма?

Аж заплакаў, бедны.

- У нас у вуллi вятры веюць, а збiраць мёд баiмося, - жалiлiся пчолкi.

- Мiж гэтых лясоў лётаць небяспечна, - гаварылi тысячы другiх мошак.

А восы i шэршнi важна гулi ў жэрале старасвецкага дуба, што рос над крынiцай. Старому дубу за доўгiя часы абрыд усякi шум, - старому хацелася крыху адпачыць ужо, а тут навязалiся гэтыя дармаеды.

Учуў стары дуб гутаркi мошак, скалыхнуўся магутнымi сукамi, усмiхнуўся i сказаў:

- Чым так жыць, то лепш памерцi вам!

- А што рабiць?

- Што рабiць? А навошта вам вашы джалы?

- Так, так, так! - загулi мошкi. - Скарыстаем нашы джалы!

Стары дуб радасна ўсмiхнуўся. Згiнуць восы i шэршнi, спакайней будзе на свеце.