Янка Купала - Шляхам жыцьця

Ці любіш дом? сваю страху?
Што многа лет гняце ў маху
Крывых варот нізкі парог,
Што ласкай сьцеліцца да ног.

Ці любіш дом? аджыўчы пах
Пракосных зёл, насьпелых ніў,
I ружы цвет, што ў кальчуках
Сваю прыгожэсьць засяліў.

Ці любіш дом? свой родны дом,
Што гул жывых сасон вярхоў
I духаў стогн, і віхраў хор
Пералівае ў тваю кроў.

Ці любіш дом? свой родны дом,
Што ў часе бур, плакучых хмар,
Калі ў душу ударыць гром,
Нясе прытульны думкам чар.

Раз любіш ты, і ўсей душой
Пад гэтай хочэш жыць страхой,
Кут бацькаў сэрцэм сьцеражы,
I сэрцэ ў ім на век злажы.

Прыдзе сьвітанне да маей хаткі
I разбуджаць мяне стане:
«Гэй! бяры коску; глянь! там на ўсходзе
Сонейка скора прагляне».

Дзе ты. сермяга? Пот яшчэ значэн:
Ночкай ня высах Пятровай.
Дзе мая коска? дзе баяўніца:
Час нам на луг за дуброву.

Прыдзе палудня да маей хаткі,
Ка мне патсядзе на лаву,
I так глядзіць там, як мае дзеткі
Жывюцца поснаю стравай.

I лусту хлеба чорнага ломе,
Рукі чагосьці трасуцца,
А што кусочэк возьме, аткусе—
Сьлёзы цурком паліюцца.

А прыдзе ночка да маей хаткі,
Стане ў куток, падапрэцца
I, ў думах-думках, стоючы гэтак,
Песьняй глухой адазвецца.

А ў грудзях сэрцэ птушкай заскачэ,
Хадыром хатка заходзе,
Як ноч аб долі цяжкай мужычай
Нудна галосе, заводзе.

Ные сэрцэ без патолі,
Нудна льюцца сьлёзы…
Выйду клікаць лепшай долі
У даль, пад шум бярозаў.
Дзе ты лепшая, дзе, доля?
Прыбудзь, — хай пазнаем!
Прымем хлебам, прымем солей,
Шчыра прывітаем.
Дарма плачу, прызываю
I ў жалю малю я:
Вецер словы адбівае,—
Доля ані чуе…
Ой ты, песенька, маўчы ты!
Не нам вецер зьбіці:
Хадзі с сэрцэйкам разьбітым
Па долі тужыці.

Як ішоў я ў бой кіпячы,
Як прашчаўся с хаткай,
Тут Гануля мая с плачэм:
«Пойдзеш гінуць, братка!
Але буду я маліцца,
Каб ця Бог ацаліў,
Ты-ж прынось за то гасьцінца
„Шнур даўгі каралеў“».

З ласкай Божай паручыла
Грамадзе радзімай:
Палі ворагавы сілы,
Горад здабылі мы.
Як прыціхнулі гарматы,
Як браму зламалі,
Хто саетаў, хто дукатаў—
Я шукаў каралеў.

Хоць і ў шчасьці не радзіўся,
А шукаю сьмела…
Шнур каралеў замігціўся,
Як-бы вішэнь сьпелых.
Тут здабычыну схапіўшы,
Не чэкаю далей,
Чымўскарэй сьпяшу к наймільшай
Даць ей шнур каралеў.

Па гасьцінцы, па дарожцэ
Кульгаю да дому…
Загудзелі званы ў вёсцэ,
Як па нежывому.
Прыбліжаюся к хаціне,
Аж тут людзі здаля:
«Твая Ганна ў дамавіне,—
Ня трэба каралеў!»

Ой, заплакаў, ой, заенчыў
Цяжэй цяжкай хмары,
Перад цэркаўкай укленчыў,
Дый сьпяшу к аўтару:
Да Найсьвеншай да Марыі
Збліжаюся ў жалі,
I завесіў Ей на шыі
Я тых шнур каралеў.

Спанад лесаў, спанад хмараў
Груган вылетае,
Сеў пад вёскай на папары,
Груганят склікае.
На вялікай, знаць, быў згубе
У далёкіх старонках:
Рука правая у дзюбе
З залатым пярсьцёнкам.

— Эй, скажы, груган незнаны,
Скуль ты прыбываеш?
Скуль пярсьцёнак пазлачаны,
I руку скуль маеш?—
— За гарамі, ой, дзяўчына,
Страшны бой вядзецца;
Кроў ліецца ручаінай,
Труп на труп кладзецца.

Зарывае люд рабочы
Ссечаны галовы,
На малойцаў грудзі, вочы
Сыплюць наспы новы.
На курганах на бедачых
Воўчы рык чуваці;
Не адна галосіць, плачэ
Сірата і маці.

Сьлязьмі горка залілася
Бедная дзяўчына:
— Вось калі я дажылася
Нешчаснай часіны!
Ой, руку я ўжо пазнала!
Той, чыя, — не ўстане:
Гэты персьцень даравала
Міламу ў разстанні.

Эй, зямелька, загон ты мой чорны!
Рые плуг, барана твае кветкі;
Ў табе сьпяць ураджайные зёрны,
А мы ў сьвет, твае родные дзеткі.

Сьвісьне коска ў тваей сенажаці,
Бразьне серп на загоне пасьпелым,
А прад намі прасьвіту не знаці,
Непагодай спавіты сьвет цэлы.

О вы, зёрны, о сноп умалотны,
О ты, жніў залатая мінута!
Жаль, нуда з намі ўсьлед плыве слотна,
А прад намі— маркотнасьць, пакута.