Янка Купала: Шляхам жыцьця

Сто лет мінала Крыжацкай навале,
Як кроў с паўночных смактала паганаў.
Прусы ўжо шыі ў ваковы згіналі,
Або ўцекалі з радзімых палянаў;
Немец за ўцёкшым пускаўся ў дагонкі,
Нішчыў да самай літоўскай старонкі.

Літвінаў дзеліць ад ворагаў Нёман:
З аднаго боку льсьняць стрэхі сьвятыняў,
I лесу — схову багоў—чуваць гоман;
З другога—ўбіты на ўзгорку пустыні
Крыж, знак нямецкі, рад к небу сягнуці,
Грозна пільнуе літоўскіх загонаў,
Як-бы ўсю чыста зямлю Палемона
Хацеў-бы зьверху здушыць, загарнуці.

Гэтта літоўскай семья маладзежы
Ў шапках бабровых, ў сьвітках мядзьвежых,
З лукам праз плечы, с стрэламі пры боку
Снуе і сочыць за Немцам здалёку;
А там — нескратна, ў збраенні каваным
Немец сядзіць на кані аседланым,
К землям уставіў незабраным вочы,
Стрэльбу набіў і ружанцам ляскочэ.

Пільнуюць тые і гэтые броду.
Так Нёман з даўнай гасьціннасьці рупны,
Сялібы лучучы братніх народаў,
Стаўся граніцай для ўсіх недаступнай,
I той мог толькі прайці яе сьмела,
Каму на волі жыцьцё надаела.
Адно галінка літоўскага хмелю,
Наджана тофілю прускага красай,
Пнецца па вербах і цінавым зельлю,
К любаму пнецца, як з даўнага часу:
Сьлед кіне ў рэчцэ вяночкам нявілым,
I на чужыне ўжо лучыцца з мілым.
Ды салавейкі пад Коўнай з дубровы
Са сваякамі гары запушчанскай
Свае літоўскіе баюць размовы,
Дзелюцца спольна і дружбай, і ласкай,
Як бы граніцы незнаючы новай.

А людзі?.. Людзі ўпіліся бітвою;
Даўная Прусаў з Літвою зажыласьць
Пашла ў непамяць; падчас толькі міласьць
I людзей годзіць… Я знаў людзей двое…

Гэй, Нёман! Хутка к тваім сумным водам
Рынуць навалы нясьці зністажэнне,
I ў бераг, з вечных галоцючы ценяў,
Тапор чужынца бязлітасна ўесца;
Стрэл салавейкаў разгоне ў гародах.
Што быту лепшаго выснуюць сплёты,
Парве ўсё чыста ненавісьць народаў,
Парве ўсё чыста… Каханкаў-жэ сэрцы
Злучацца ў песьнях ізноў Вайдэлёты.

Стары Будрыс трох сынаў, як сам, ёмкіх літвінаў
На дзядзінец заве і гаворэ:
Коні с пашы вядзеце; зброю, сёдлы браць с клеці!
А спраўляцца мне жвава і скора.

З Вільні вестку мне далі, што ўжо там наказалі
Тры вайны на тры сьвета староны:
Вольгерд рускіх біць едзе, Скіргел — ляхаў-суседзеў,
А князь Кейстут заграбіць Тэўтоны.

Дзяцюкі вы ня зломкі, для радзімай старонкі
На вайне пашукайце ўспамогі…
Ня йду сёлета з вамі,—знаю — трапіце самі;
Трох вас ёсьць і тры ёсьць вам дарогі.

Вось адзін хай пасьпее за Альгердам ў Рассею
Па-над Ільмень, пад мур Навагроду;
Там — саболі і лісы, і злацістые місы,
І ў баяраў там грошы — як лёду.

Едзь другі да Кейстута, а ўвіхайся там крута,
Крыжакам дай, як сьледна, па пятах;
Меруць там на асьміны брыліянты, бурштыны,
Дарагіх шмат ксяндзоўскіх арнатаў.

Скіргел с трэцім памчыцца там, дзе Вісла бурліцца;
Беднату там убачыш ліхую,
Але возьмеш за тое узбраенне стальное,
I мне стуль прывязеш сынавую.

Бо дзе я ня быў толькі, спадабаў адны Полькі,—
Так панадны мне стан іх дзявочы,
Твар іх бела-ружовы, як смоль — чорные бровы,
Як дзьве зоркі, так сьвецюцца вочы.

Маладым чэлавекам, я стуль быў прад паўвекам
Сабе вывез палячку за жонку;
Хоць яна ўжо ў магіле, я ўбываю на сіле,
А ўсё-ж міла гляджу ў ту старонку.

Даўшы так асьцярогу, блаславіў на дарогу;
Яны ўзялі бронь, селі, пабеглі.
Сходзе восень, зіма йдзе, сыны ўсё там — вайна дзе;
Будрыс думаў, што ў бітвах палеглі.

Па сьняжыстай дарожцэ, мчыцца ў зброі хтось к вёсцэ,
А пад буркаю нешта хавае:
Кубел — гэта, знаць, — ноша, а ў ім рускіе грошы…
Не!.. Палячка — твая сынавая.

Па сьняжыстай дарожцэ мчыцца ў зброі хтось к вёсцэ,
А пад буркаю нешта хавае:
Мусіць с Прусаў, мой сыну, цягнеш кубел бурштыну…
Не!.. Палячка — твая сынавая.

Па сьняжыстай дарожцэ трэці нехта прэ к вёсцэ,
А пад буркай вяліка дабыча.
Будрыс — што? — не пытае, толькі госьці склікае,
На вясельле іх трэцяе клічэ.

Пьюць, ядуць і люлькі смалюць,
Таўкатня ўкруг і сваволя,
Ледзь карчмы тэй не развалюць…
Хі-хі, ха-ха, гэй-жэ, го-ля!