Гэнры Лангфэла - Спеў аб Гаяваце

Не забыты По-Пок-Ківіс
Ні паданнем, ні легендай,
Ані песняю народнай;
I зімой, калі завея
Круціць снег вакол вігвамаў,
Калі вецер не сціхае,
Дзіка свішча ў дымаходах,—
«Гэта свішча, — так гавораць
Людзі,— хітры По-Пок-Ківіс,
Гэта ён пусціўся ў скокі
Ад вігвама да вігвама!»

Слава Квазінда далёка
Паразнеслася па свеце;
Не было сярод асілкаў
Роўных Квазінду па сіле,
Але сейбіты ўсіх сварак
Пок-Уэджыс — гэта племя
Маларослае Пігмеяў,
Загубіць яго рашыла.

«Калі Квазінд ненавісны,—
Разважалі так Пігмеі,—
Будзе жыць, як жыў дагэтуль:
Да чаго ні дакранецца —
Будзе ўсё крышыць і нішчыць,
Свет здзіўляць сваёй адвагай,—
Хто тады аб нас падбае,
Аб няшчасных Пок-Уэджыс?
Як грыбы, ён нас патрушчыць,
У ваду ён нас загоніць,
Ён нас кіне на з'ядзенне
Злоснай сіле Ні-бэ-но-бэйз,
Вадзяной нячыстай сіле».

Так Малыя Людзі знішчыць
Згаварыліся асілка,
Згаварыліся пазбавіць
Свет ад Квазінда, ад сілы
Небяспечнай, бессардэчнай,
Дзёрзкай, смелай, нежаданай.

I знаходзілася гэта
Сіла ў цемені ягоным;
Але там была і слабасць
Наймагутнага асілка,
Бо магла яго параніць
Змовы зброя толькі ў цемя.

Ні стралой, ні тамагаўкам
Не маглі асілка знішчыць,
А маглі смяротна раніць
Толькі шышкаю сасновай
Ці блакітнай шышкай елкі.
I ніхто з жывых не ведаў
Гэтай страшнай таямніцы,
Толькі ведалі смяротны
Гэты сродак Пок-Уэджыс.

I сасны насенных шышак,
I блакітных шышак елкі
Назапасілі Пігмеі,
Нагруваздзілі смяротных
Шышак горы на ўзбярэжжы
Ціхаплыннай Такваміна.
Там яны ў Чырвоных скалах,
Што звісаюць над вадою,
Падпільноўвалі ў таемных
Спратах Квазінда-асілка.

Быў спякотны летні поўдзень,
Нерухомае паветра
Над ракой трымцела соннай,
Над вадой, дзе спалі цені,
Дзе ў праменнях сонца яркіх
Насякомыя ляталі,
Напаўняючы гудзеннем
Задрамаўшае наўколле.

Плыў ракой асілак Квазінд
На бярозавай пірозе,
Плыў уніз па ціхай плыні,
Па маруднай Такваміна,
Ехаў, млявы ад спякоты,
Ад дрымоты летняй сонны.

З тых галін, што панавіслі
Над вадою, з кос бярозы,
Непрыкмечаны, спусціўся
На яго Дух Сну, Напэвін,
Абкружыў асілка войскам
Спадарожнікаў нябачных,
Ён над Квазінда дрымотнай
Галавой лунаў, кружыўся
Страказою, Дэш-кво-ні-шы.

Ледзь лавіў асілак слыхам
Гоман хваль, што б'юцца ў бераг,—
Нібы вецер сярод сосен
Карагодзіў над вадою,
Быццам гэта легіёны
Духа Сну над ім луналі,
Іх дыханне чуў на шчоках,
На чале сваім — удары
Іх маленькіх тамагаўкаў.

Ад іх першага нападу
Ап'янеў, нібы ад хмелю,
Ад другога ўдару — самі
Рукі выпусцілі вёслы,
Трэці ўдар — і наваколле
Захадзіла карагодам,
Моцным сном забыўся Квазінд.

Так ён плыў уніз па рэчцы,
Як сляпы, сядзеў у лодцы,
Несла плынь яго павольна
Пад галінамі ляснымі,
Пад атрадамі Пігмеяў,
Пок-Уэджыс, што ў таемных
Спратах Квазінда чакалі.

З тых засад Малыя Людзі
Шышкі кідалі ў асілка
I траплялі імі ў плечы,
I траплялі імі ў цемя.
Чуўся крык іх ваяўнічы:
«Смерць асілку! Смерць асілку!»

I тады хіснуўся Квазінд
I ў раку перакуліўся,
Галавой уперад — гэтак,
Як у вір нырае выдра;
Без грабца адна пірога —
Дном угору ўніз па плыні —
Паплыла па Такваміна,
Што асілка пахавала.

Але памяць пра асілка
Разам з ім не пахавана;
I калі зімою ў лесе
Векавыя дрэвы трушчыць
На кавалкі завіруха,—
«Гэта Квазінд! — кажуць людзі,—
Гэта Квазінд ходзіць лесам,
На апал хмызняк збірае!»

Не бывае так ніколі,
Што сцярвятнік нападае
На параненага звера
Без таго, каб за ахвярай
Не сачыў другі сцярвятнік,
Не ляцеў услед за першым,
Каб за імі не з'явіўся
Потым трэці і чацвёрты,
Аж пакуль не пацямнее
Ад драпежнай зграі неба.

Як драпежнікі, прыходзяць
За адной бядой другія
Да абранае ахвяры;
Першы раз прыходзяць ценем,
Потым болем, потым горам,
Аж пакуль не пацямнее
Над здабычай іх няшчаснай
Свет увесь ад страт пакутных.

Пібаан прыйшоў на Поўнач,
Зноў ваду сваім дыханнем
Ён скаваў, ператварыўшы.

Шкло яе ў халодны камень.
З кос сваіх страсаў сняжынкі
Пібаан сівы так роўна
Над прасторамі, нібыта
Гітчы Маніта суцэльнай
Накрываў іх коўдрай белай.