Гэнры Лангфэла - Спеў аб Гаяваце

Гнеўна ўдарыў Гаявата
Кулаком па сэрцы Намы,
Так, што жылы ўсе і нервы
Затрымцелі ў целе Намы,—
Аслабеў ён, скалануўся,
Забурліў вадой і пенай,
Боль глухі адчуўшы ў сэрцы.

Лодку ўпоперак паставіў
Гаявата для бяспекі,
Каб не выскачыць часамі
З пашчы Намы, не загінуць;
I вавёрка, Аджыдома,
Завіхалася вясёла,
Балбатала і старанна,
Як умела, Гаяваце
Увесь час дапамагала.

Гаварыў ёй Гаявата:
«О маленькі мой таварыш!
За адвагу Гаявата
Шле сяброўскую падзяку
I імя табе дае ён:
Зваць цябе з хвіліны гэтай
Будуць дзеці Аджыдома,
Альбо хвосцік, што лятае!»

Зноў пачаў магутны Нама
Задыхацца, скалануўся
I раптоўна сціх і плынню
Быў да берага прыбіты.
I пачуў тут Гаявата,
Як шуміць пясок і галька,
Зразумеў тады, што Наму,
Рыб Цара, прыгналі хвалі,
Мёртвым кінулі на бераг.

I пачуў ён крык і енкі,
Сумятню і лопат крылаў,
Як на зборышчы драпежных
Птушак, што здабычу дзеляць;
Між рабрын вялізных Намы
Над сабой святла палоску
Ён убачыў і заўважыў
Там Каёшк, жыхарак мора —
На яго глядзелі чайкі,
Размаўлялі між сабою:
«Гэта брат наш Гаявата!»

Ён ім крыкнуў пераможна
Са сваёй пячоры цёмнай:
«О мае браты і сёстры!
Перамог, забіў я Наму:
Вызваляйце кіпцюрамі
Вы мяне з маёй няволі,
I навек з хвіліны гэтай
Подзвіг ваш уславяць людзі,
Будуць зваць з хвіліны гэтай
Вас Каёшк, што азначае —
Дабрачыннасць і рашучасць!»

I шумлівай чарадою
Чайкі дзюбамі сваімі,
Кіпцюрамі выратоўваць
Узяліся Гаявату,
Так яны з вантробы Намы
Ад пагібелі ў няволі,
Ад магілы пад вадою
Гаявату вызвалялі.

Выйшаў ён тады на бераг
Каля роднага вігвама
I пазваў адтуль Накоміс,
Паказаўшы ёй на месца,
Дзе ляжаў на мокрай гальцы
Нерухомы Мішэ-Нама,
А над ім ляталі чайкі.

«Я, — сказаў ёй Гаявата,—
Рыб Цара забіў, усмерціў!
Глянь, ён стаў здабычай чаек,
То сябры мае, Накоміс:
Сёння вызвалены імі
Я з вантробы Мішэ-Намы.
Не гані іх прэч, Накоміс,
Хай на славу пабалююць,
Хай дадому на балота
Адляцяць, як сонца зойдзе,
I тады нясі ўвесь посуд,
Кацялкі, глякі і цэбры,
Свежым тлушчам запасайся!»

Сонца дня зайшло паволі,
Узышло начное сонца
Над залівам — бледны месяц;
З шумным крыкам чарадою
Баль свой чайкі пакідалі,
Адляцеўшы да далёкіх
Астравоў, дзе іх чакалі
Гнёзды родныя ў чароце.

Моцным сном спаў Гаявата;
А Накоміс працавала,
Покуль месяцу на змену
Не прыйшло з усходу сонца
I пакуль не прыляцелі
З астравоў сваіх далёкіх
Чайкі зноў з галодным крыкам
Чарадой на баль світальны.

Так тры дні старой на змену
Чайкі з крыкам прыляталі,
Балявалі над здабычай,
Покуль голыя рабрыны
Не абмыў прыбой і птушкі
Не пакінулі ў спакоі
Косці Намы на ўзбярэжжы.

На ўзбярэжжы Гітчы Гумі
Састарэлая Накоміс
Рукі ў неба прасцірала
Над зямлёй, дзе захад сонца
Фарбаваў у чырвань хмары,
Завадзь Велічнага Мора.

Сонца полымем пякельным
Прабівала шлях барвовы,
Падпаліўшы за сабою
Неба, так, як паліць войска
Стэп у часе адступлення;
I ўзышоў на ўсходзе месяц,
Быццам ён з засады вылез,
I пагнаўся ўслед за сонцам
Па яго крывавых сцежках,
Сам у водблісках крывавых.

I на захад прасцірала
Рукі ў роспачы Накоміс,
Гаварыла Гаяваце:

«Там жыве ўладар караляў
Меджысогван, Дух Багацця,
Чараўнік, які завецца
З веку ў век Пяром Жамчужным;
Там жыве ён пад надзейнай
Вартай змей, пачвар агністых,
Змей Кінэбік; іх пабачыць
Можаш ты ў вадзе бясконцай,
Чорнай, як смала, як дзёгаць,
Што, як мора, разлілася
Да заходніх хмар барвовых.

Гэта ім забіты бацька
Мой, каварна ашуканы,
Калі з месяца спусціўся
На зямлю за мною следам,
Каб знайсці мяне ў даліне.
Меджысогван пасылае
Нам хваробы, ліхаманкі,
Дзьме смяротнаю імглою,
Вее вільгаццю балотнай,
Багны параю атрутнай!

Выбірайся ў шлях на чоўне
З булавою, Пагэвоган,
Лук вазьмі свой, Гаявата,
З наканечнікамі стрэлы,
Рукавіцы, Мінджыкэван;
Змаж пірогу тлушчам Намы,
Каб па чорных вадаёмах
Ты на ёй праехаў шпарка,
Каб знішчаў ты чарадзея,
Ратаваў народ ад смерці,
Меджысогвану адпомсціў —
За майго адпомсціў бацьку!»