Гэнры Лангфэла - Спеў аб Гаяваце

Не стрымаўся Гаявата,
Гучна выгукнуў: «Мандамін!
Гэта друг людзей, Мандамін!»

Тут жа ён пазваў Накоміс,
Клікнуў Ягу, расказаўшы
Аб здарэнні чараўнічым,
Барацьбе і перамозе,
Паказаў маіс зялёны —
Людзям новы дар, што стане
Іхняй ежай назаўсёды.

А калі парой асенняй
Пажаўцеў маіс зялёны,
Сакавітыя зярняты
Сталі цвёрдыя, як вампум,
Ён сабраў яго кіёўкі,
Скінуў з іх сухое лісце,
Як з Мандаміна адзежу
Скідваў некалі і людны
«Баль Мандаміна» наладзіў,
Новы дар паказваў людзям.

Гаявата меў нязменных
Двух сяброў, сяброў надзейных,
Давяраў душу і сэрца
Ім у радасці і ў горы,
I адзін з іх быў музыка
Мілагучны — Чайбайабас,
А другі — асілак Квазінд.

Дружбы іхняе сцяжынка
Быльнягом не зарастала;
Плёткі, злосныя паклёпы
Намагаліся дарэмна
Пасварыць сяброў адданых:
Абмяркоўвалі звычайна
Між сабой яны ўсё чыста
I жылі адзінствам думак,
I імкнуліся іх сэрцы,
Каб рабіць дабро народам.

Лепшым сябрам Гаяваты
Быў музыка Чайбайабас.
У народзе ён лічыўся
Песняром непараўнаным.
Быў адважны ён, як воін,
Як дзяўчына, быў пяшчотны,
Як вярбы галінка, гнуткі,
Як алень магутны, зграбны.

Заспявае песню — людзі
Пасыходзяцца з вігвамаў:
То пяшчотным, то журботным
Пачуццём глыбокім сэрцы
Хваляваў ім Чайбайабас.

Так іграў ён на жалейцы
Самаробнай, трысняговай,
Што змаўкаў ручай гуллівы,
Сібавіша, сярод лесу,
Птушкі песні забывалі,
А вавёрка, Аджыдома,—
Балбатню сваю на дубе,
Трус, Вабаса, асцярожны,
Прысядаў ад захаплення.

Цуд! Сціхаў ручай гуллівы
I прасіў: «О Чайбайабас!
Навучы мяне, каб хвалі
Разліваліся, як гукі!»

Цуд! Зайздросціў і Авейса,
Сіваграк: «О Чайбайабас!
Навучы мяне шаленству
Гукаў палкіх, неспакойных!»

Цуд! Малінаўка казала,
Апечы: «О Чайбайабас!
Навучы мяне пяшчотным,
Бесклапотным гукам песень!»

Пасылала Ваванэйса
Просьбу-плач: «О Чайбайабас!
Навучы мяне журботным
Гукам песень, поўных смутку!»

Наваколле слодыч гукаў
У музыкі пераймала,
Сэрцы ўсіх кранаў чулліва
Ён напевам пачуццёвым,
Бо спяваў аб волі, згодзе,
Аб любві і прыгажосці,
I аб смерці, і аб вечным
Пасмяротным існаванні,
Услаўляў Зямлю Паніма
I Паселішчы Шчаслівых.

Любы сэрцу Гаяваты
Быў лагодны Чайбайабас,
Той музыка, што лічыўся
Песняром непараўнаным;
Любы быў ён за пяшчоту
I за песень чараўнічасць.

Любы сэрцу Гаяваты
Быў і Квазінд — той асілак,
Самы дужы са смяротных
I магутны між магутных;
Ён любіў яго за сілу,
За характар незласлівы.

Квазінд быў ад нараджэння
Летуценны, бесклапотны.
Не любіў дзіцячых гульняў,
Ленаваўся вудзіць рыбу,
Паляваць на птушку й звера;
Але ён пасціў старанна,
Часта молячыся Духу,
Што аховай быў ягонай.

«Квазінд, — скардзілася маці,
Ты ні ў чым мне не пасобіш!
Ты спякотным летам, сонны,
Па палях, лясах блукаеш,
Крукам гнешся ты зімою
Над агнём сярод вігвама!
Я адна зімою лютай
Выхаджу на лоўлю рыбы,
Лёд на рэчцы прабіваю;
Мерзне невад мой набраклы
Над парогам, не лянуйся ж —
Выкруці яго старанна
I павесь сушыць на сонцы!»

Неахвотна дужы Квазінд
Пакідаў астылы прысак,
Моўчкі ён з вігвама выйшаў,
Скінуў сеці, што віселі
Над парогам, і выкручваць
Іх пачаў асілак Квазінд,
I, скруціўшы іх, патрушчыў,
Нібы крохкі пук саломы.
Вось якую меў ён сілу!

«Квазінд! — гэтак бацька сыну
Гаварыў,— ледзь дакранешся
Да стралы альбо да лука
Ты рукой — адразу зломіш.
Дык хоць так хадзем са мною:
Прынясеш здабычу з лесу».

Вёў ручай іх па цясніне
Зверху ўніз, дзе пакідалі
След свой лані і бізоны
На пяску і ліпкім глеі;
Нечакана паляўнічых
Напаткала перашкода:
Тут і там, як вокам кінуць,
Загрувасцілі дарогу
Ім паваленыя дрэвы.

«Нам дамоў,— стары прамовіў,—
След вяртацца: тут не пройдзеш!

Тут вавёрка не пралезе,
Мыш лясная лаз не знойдзе».
I дастаў з кішэні люльку,
Задыміўшы, сеў ка камень.
Не паспеў ён накурыцца,
Глянь-паглянь, а ўжо адкрыты
Непралазны шлях, з якога
Параскідваў дрэвы Квазінд:
Сосны ўправа — быццам стрэлы,
Кедры ўлева, быццам пікі.