Гэнры Лангфэла - Спеў аб Гаяваце

А пасля на дапамогу
Друга Квазінда паклікаў:
«Трэба рэчышча ачысціць
Ад карчоў, калод і меляў!»

Квазінд, быццам выдра, скочыў
У раку, нырнуў, нібыта
Быў бабром ад нараджэння,
То вада яму па пояс,
То да горла падступала,
З крыкам ён карчы выцягваў,
Затануўшыя калоды,
Выграбаў пясок рукамі,
Глей і водарасць — нагамі.

I паплыў мой Гаявата
ГІа імклівай Такваміна,
Плыў уніз праз крутаверці,
Плыў за Квазіндам, што спрытна
Гроб рукамі, дзе глыбока,
Пераходзіў брод, дзе мелка.

Так уверх і ўніз па хвалях
Праплылі між астраўкамі —
Ад карчоў, калод і жвіру
Дно ачысцілі рачное,
Вілаватую дарогу,
Водны шлях яны праклалі —
Ад яго вытокаў горных
Аж да самых хваль Павэцін,
Да заліва Такваміна.

Па праменнай Гітчы Гумі,
Гладдзю Велічнага Мора,
З новай лёскай, лёскай з кедру,
Што з кары ягонай звіта,
На бярозавай пірозе
Плыў святочны Гаявата,
Плыў адзін на ўлоў асетра,
На здабычу Мішэ-Намы.

Бачыў ён праз шкло заліва,
Як глыбока пад пірогай
Ходзяць рыбы табунамі,
Бачыў, як гуляе Сава,
Жоўты вокунь прамяністы,
Дзе ляжыць на дне пясчаным
Шагашы, амар лянівы,
Чорным ценем павучыным.

На карме пірогі ўласнай
Ён сядзіць з надзейнай лёскай,
Вецер пер'е Гаяваты,
Як цыкуты куст, варушыць;

Насупроць яго вавёрка,
Аджыдома, — хвост дугою,
Вецер шэрсць яе варушыць
I, нібы ў траве, дурэе.

Пад вадой на дне пясчаным
Дрэмле дужы Мішэ-Нама,
Ён цар рыб, асетр магутны,
Ён ваду праз жабры цэдзіць,
Ледзь варушыць плаўнікамі,
Дно пясчанае хвастае.

Як той воін-збраяносец,
Самавіты і спакойны,
Ён ляжыць — спіна ў калючках,
Абаронены шчытамі
Касцянымі лоб і плечы;
У парадных яркіх фарбах,
У палосах жоўтых, сініх,
У барвовых, чорных плямах
Дрэмле Нама і чырвоным
Плаўніком перабірае,
А над ім сваю пірогу
Прыпыняе Гаявата
З новай лёскай, лёскай з кедру.

«Гэй, вазьмі маю прынаду! —
Гаявата крыкнуў гучна.—
О асетр, о Мішэ-Нама,
Уставай, бяры прынаду,
Мы пабачым, хто дужэйшы!»

І ў ваду з пірогі ўласнай
Ён закінуў лёску з кедру;
Марна ён чакаў адказу,
Доўга ён чакаў дарэмна,
Доўга ён дарэмна клікаў:
«Гэй, цар рыб, вазьмі прынаду!»

Моўчкі слухаў Мішэ-Нама
Ды паціху плаўнікамі
Варушыў, на Гаявату
Знізу ўверх глядзеў з пагардай,
Аж пакуль не надакучыў
Нецярплівы крык, і гэтак
Ён сказаў тады Кенозе,
Прагнай рыбе Маскенозе:
«Гэй, шчупак, хапай прыманку,
Вырві лёску ў грубіяна!»

Чулі пальцы Гаяваты,
Як напружвалася лёска,
Тузануў ён, дыбам стала
У вадзе яго пірога,
Быццам белы ствол бярозы
З жартаўліваю вавёркай,
Аджыдома, на вяршыні.

Абурыўся Гаявата,
Як убачыў пашчу рыбы,
Прагнай рыбы Маскенозы,
Як пачаў з вады выцягваць,
Ён пагардліва ёй крыкнуў:
«Іза, іза! Сорам, сорам!
Ты ўсяго шчупак Кеноза,
Ты не той, каго мне трэба,
Ты не рыба-Цар, не Нама!»

I назад на дно нырнула
Прысаромленая рыба,
I тады сказаў Самглаву,
Угудвошу, Мішэ-Нама:
«Гэй, хутчэй хапай прынаду,
Вырві лёску ў самахвала!»

I павольна, нібы месяц,
Белы месяц, з дна марскога
Угудвош, Самглаў, скрануўся,
А пасля, схапіўшы лёску,
Як струну, напяўшы туга,
Так яе сваім цяжарам
Закруціў у вадаверці,
Што вакол сама пірога
Пачала хадзіць кругамі,
Так, што хвалі дасягнулі
Берагоў і захістаўся,
Зашумеў чарот і шпажнік.

А калі з вады падняўся
Угудвош, як поўны месяц,
Гаявата так Самглаву
Кінуў з кпліваю пагардай:
«Іза, іза! Сорам, сорам!
Ты Самглаў, ты месяц-рыба,
Ты не той, каго я клікаў,
Ты не рыба-Цар, не Нама!»

I на дно бялявы, страшны
Месяц-рыба апусціўся.
Зноў пачуў магутны Нама
Гучны голас Гаяваты,
Выклік смелы, нецярплівы,
Што знявагі гулкім рэхам
Разлягаўся над вадою.

З дна пясчанага падняўся
Злосны Нама, натапырыў
Ваяўнічыя калючкі —
Баявыя фарбы ярка
Зіхацелі,— як маланка
Мільгануў і ў вокамгненне
На паверхні апынуўся,
Праглынуў шырознай пашчай
Гаявату і пірогу.

Нібы ў цёмную пячору
Пакаціўся Гаявата,
Як калода ў рэчцы чорнай,
Закруцілася пірога,
Покуль там ён, у вантробе,
Не намацаў сэрца Намы:
Нібы млын, яно грымела
Гулка ў цемры непрагляднай.