Гэнры Лангфэла - Спеў аб Гаяваце

«Годзе! — вымавіў Мандамін
I ўсміхнуўся Гаяваце.—
Заўтра часам вечаровым
Будзе зноў выпрабаванне».
Так сказаўшы, знік Мандамін:
Ці дажджом на дол праліўся,
Ці падняўся туманамі —
Не прыкмеціў Гаявата;
Бачыў толькі: знік Мандамін,
Аднаго яго пакінуў
З бледным возерам унізе,
З карагодам зор уверсе.

Так два вечары — як толькі
Дагараў, нібы той вугаль,
У нябёсаў яркім горне
Сонца шар і апускаўся
На ваду паволі з неба —
Выклікаў яго Мандамін.
Два разы з'яўляўся моўчкі
Ён, нібы раса, якая
Набывае форму кропляў
На траве альбо на дрэвах,
Што нікому непрыкметна
Ні ў часы свайго прыходу,
Ні ў хвіліны адыходу.

Сілай мераліся ў лузе
Тройчы ў полымі заходнім,
У святле яго, аж покуль
Не ахутвала іх цемень
I Шух-шух-га крык галодны
Ім з трысця не пасылала.
Слухаў гэты крык Мандамін.

Стройны ён, шыракаплечы,
У сваім стаяў уборы:
Галава прыбрана пер'ем,
На чале яго, ад стомы
Пасля бою, выступалі
Кроплі поту, як расінкі.

Ён усклікнуў: «Гаявата!
Тройчы ты са мной змагаўся,
Як герой, табе за гэта
Уладар Жыцця прысудзіць
Нада мною перамогу!»

А пасля дадаў з усмешкай:
«Заўтра скончыш перамогай
Ты сваё выпрабаванне.
Скінь з мяне тады адзенне —
Мой убор зялёна-жоўты,
Пер'е ўсё паабрываўшы,
Пахавай і грунт магільны
Разраўнуй, пасцель такую
Падрыхтуй, каб мог прыходзіць
Да мяне вясновы дожджык,
Сонца схоў мой сагравала.

Так зрабі, каб пустазелле
Нада мной не вырастала,
Каб да ціхае магілы
Кагагі, крумкач магутны,
Цар Груган, не знаў дарогі.
Ты вартуй маю магілу,
Аж пакуль я не прачнуся!»

Так сказаўшы, знік Мандамін.
Спаў спакойна Гаявата,—
Слухаў спеў начное птушкі,
Ваванэйсы, спеў маркотны
Над прытулкам адзінокім;
Слухаў ён, як Сібавіша,
Гаваркі ручай, праз пушчу
Бег і вёў размову з ёю;
Чуў ён шорах, чуў дыханне
Тых галінак, што на дрэвах
Калыхаў лагодны вецер.
Чуў усё, што потым стала
Сонным гоманам і шэптам:
Спаў спакойна Гаявата.

А на сёмы дзень Накоміс
Прынясла яму паесці,
Са слязамі гаварыла,
Што ад голаду загіне
Неразумны Гаявата,
Як адмовіцца ад ежы.

Ён не стаў нічога есці,
Каштаваць не стаў нічога,
Толькі так сказаў: «Накоміс!
Пачакай, як сонца зойдзе,
Дачакайся, як сцямнее
I Шух-шух-га на балоце
Гучным крыкам дзень праводзіць!»

I пайшла дамоў Накоміс
З горкім плачам, баючыся,
Што яго загубіць голад.
I адзін чакаць застаўся
Ён Мандаміна з тугою.
Вось на ўсход даўгія цені
Ад лясоў і скал кладуцца;
Вось упала сонца з неба
На шырокую затоку,
Паплыло па ёй на захад,
Так, як вечарам асеннім
На ваду ляціць чырвоны
Ліст і ў хвалях патанае.

Зірк — а ўжо стаіць Мандамін
На парозе з прывітаннем:
Галава — прыбрана пер'ем,
Косы — мяккія, даўгія,
Залацістыя, ва ўборы
Дарагім — зялёна-жоўтым.
Бледны з твару Гаявата,
Хоць і зможаны, а выйшаў
На апошняе змаганне.

I зліліся дол і неба,
Замільгалі прад вачамі!
Як шчупак, што ў сеці трапіў,
Хоча вырвацца на волю,
Гэтак сэрца Гаяваты
Трапяталася шалёна.
Сотні сонцаў у адзіным
З ім кружылі карагодзе,
Назіраючы за бітвай.

На зялёнай лугавіне
Раптам ён адзін застаўся,
Цяжка дыхаў, і дрыжала
Ад напружання ўсё цела;
Перад ім на лугавіне,
У адзежы пашматанай,
На зямлі ляжаў Мандамін
Мёртвы ў полымі заходнім.

Пераможца Гаявата
Так зрабіў, як ён наказваў:
Зняў з Мандаміна адзенне,
Пахаваў яго як трэба:
Разраўняў над ім магільны
Грунт, зрабіў яго мякчэйшым,
I сярод дрыгвы балотнай
Чапля шызая, Шух-шух-га,
Гучна крыкнула з тугою,
Горкім жалем і жалобай.

I вярнуўся ў дом Накоміс
У той вечар Гаявата,
I ў той вечар завяршыўся
Сёмы дзень выпрабавання.
Не забыў ён той мясціны,
Дзе змагаўся, не пакінуў
Без прыгляду Гаявата
Той грудок, дзе сном глыбокім
Спаў, зямлёю закапаны,
Пад дажджом і яркім сонцам,
Пераможаны Мандамін.

Кожны дзень стаяў ні варце
Пахавання Гаявата,
Даглядаў, каб наваколле
Палыном не зарастала,
Каб на мяккі груд магільны
Груганы не заляталі.

Час мінуў, сцяблінка глебу
Прадзяўбла зялёнай дзюбкай,
А за ёй услед — другая.
I не скончылася лета,
Як маіс узняўся, косы
Распусціўшы залатыя,
Пышны, стройны і высокі.