Андрей Левус - Беларускі нацыяналізм. Даведнік

ГЕЛДА Іван (1897–1946)

Беларускі вайсковы дзеяч, камандзір дэсантнага батальёна «Дальвіц». Паходзіў з Беласточчыны. У 1919-20 гг. ваяваў супраць бальшавікоў у складзе арміі генэрала Ст. Булак-Балаховіча. У міжваенны час жыў у Польшчы, на Беласточчыне, прымаў удзел у беларускім нацыянальна-вызвольным руху. Быў актыўным сябрам Беларускай сялянска-работніцкай грамады. Арыштоўваўся польскімі ўладамі. На пачатку 1939 г. Гелда ўдзельнічаў у нелегальнай канфэрэнцыі грамадоўцаў у Баранавічах. Ратуючыся ад НКВД, увосень 1939 г. перабіраецца на тэрыторыю Польшчы, акупаваную немцамі. У ліпені 1941 г. вярнуўся ў Беласток. Працаваў рэферэнтам мясцовага Беларускага камітэта. У 1943 г. Іван Гелда арганізоўвае беларускія вайсковыя аддзелы для абароны насельніцтва ад савецкіх і польскіх партызанаў. Сябра БНП, удзельнік канфэрэнцый нелегальнай Грамады. У траўні 1944 г. з групай вайскоўцаў Беластоцкага беларускага батальёну Гелда быў арыштаваны гестапа за прыналежнасьць да падпольнай БНП. Вызвалены напрыканцы чэрвеня 1944 г. Аддаў загад сваім жаўнерам і афіцэрам ісьці ў Белавежскую пушчу з мэтай арганізацыі антысавецкай партызанкі. Частка вайскоўцаў Беластоцкага батальёна загад Гелды выканала.

З ліпеня 1944 г. Гелда — камандзір дэсантнага батальёна «Дальвіц», які ва Ўсходняй Прусіі рыхтаваўся да партызанскае дзейнасьці на Бацькаўшчыне. У 1945 г. быў уведзены ў склад Беларускай Цэнтральнай Рады. Удзельнічаў у нелегальнай канфэрэнцыі БНП у красавіку 1945 г. у Бэрліне. На прапанову грамадоўцаў перабрацца на Захад, Гелда адказаў: «Я хачу прысьвяціць усё сваё жыцьцё збройнай барацьбе за вызваленьне Беларусі». У траўні 1945 г., калі батальён «Дальвіц» быў абкружаны чэскімі партызанамі, маёр Гелда аддаў загад беларускім вайскоўцам скласьці зброю. У чэрвені 1945 г. ён быў арыштаваны чэкістамі. Праходзіў па справе кіраўніцтва БНП. Па прысуду бальшавіцкага суда быў павешаны ў Беластоку (?).

ГІНЬКО Янка (3.01.1912 — 1980-я гг.)

Беларускі палітычны дзеяч, удзельнік дэсанту батальёна «Дальвіц» у 1944 г. У 1939 г. скончыў Вашаўскую політэхніку па сьпецыяльнасьці інжынера геадэзіі. У 1940-41 гг. працаваў па сваёй сьпецыяльнасьці ва ўсходняй Беларусі. Падчас нямецкай акупацыі працаваў старшынёй Беларускай Народнай Самапомачы ў Глыбокім. Сябра ЦК БНП, кіраўнік палітычнай рэферэнтуры партыі. У 1944 г. адмовіўся працаваць намесьнікам прэзыдэнта БЦР у Слуцку. Лейтэнант БКА. Удзельнік Другога Ўсебеларускага кангрэсу. Зь лета 1944 г. — у батальёне «Дальвіц». 17 лістапада 1944 г. дэсантаваўся ў раёне Ліды. У сьнежні трапіў у палон НКВД. Праходзіў на працэсе кіраўніцтва БНП у Менску ў 1946 г., атрымаў 25 гадоў канцлягераў. У 1953 або 1954 гг. Г. трапіў на Інту. Вызваліўся пасьля 1956 г., застаўся працаваць на Інце. Ажаніўся й з дапамогай жонкі атрымаў дазвол на пражываньне ў Маскве. Бываў у Беларусі. Апошнія гады жыцьця моцна хварэў.

ГРЫНКЕВІЧ Станіслаў (старшы, 2.2.1902 — 25.7.1945)

Беларускі палітычны дзеяч, актыўны дзеяч Нацыянальнага Рэзыстансу падчас Другой сусьветнай вайны. Паходзіў з в. Новы Двор Сакольскага пав. Гарадзенскай губ. Скончыў медыцынскі факультэт Пазнанскага ўнівэрсытэту, мэдык-псыхіатар. У 1931-36 гг. — віцэ-старшыня ЦК Беларускай Хрысьціянскай Дэмакратыі. Арыштоўваўся польскімі, савецкімі (у 1941 г. уцёк з транспарту) і нямецкімі ўладамі. Падчас нямецкай акупацыі быў сябрам Беларускага Нацыянальнага Камітэту ў Вільні, падтрымоўваў сувязь з польскім падпольлем. Адзін з кіраўнікоў і ідэолагаў Беларускага Супраціўленьня, імкнуўся ўзьняць нацыянальны партызанскі рух. Па адных зьвестках, разам з а. Гадлеўскім заснаваў Беларускую Незалежніцкую Партыю, па-іншых, меў кантакты з Арганізацыяй Беларускіх Нацыяналістаў. Летам 1944 г. застаўся ў Беларусі, быў арыштаваны НКВД. 18 траўня 1945 г. ваенным трыбуналам Беларуска-Літоўскай ваеннай акругі Грынкевіч быў прыгавораны да расстрэлу і ў ліпені таго ж году расстраляны ў Магілеве. Ёсьць зьвесткі, што Ст. Грынкевіч памёр у турме ў Менску.

ГРЫНЯВІЦКІ Ігнат (жнівень 1855 (па інш. зьвестках — восень 1956) — 1 (13).3.1881)

Беларускі рэвалюцыянер. Паходзіў з маёнтка Басін Бабруйскага пав. Удзельнік рэвалюцыйнага руху, сябра нелегальнай партыі «Народная воля», заснавальнік яе беларускай фракцыі. Падчас тэрарыстычнага акту ў Пецярбургу забіў расейскага цара Аляксандра ІІ, сам быў сьмяротна паранены.

ДУБЕЙКАЎСКІ Лявон (Вітан-Дубейкаўскі, 7(19).7.1869 (або ў 1867) — 6.11.1940)

Беларускі палітычны дзеяч, паэт, архітэктар. Паходзіў з в. Дубейкава Мсьціслаўскага пав. Скончыў Пецярбургскі інстытут цывільных інжынераў і Французскую акадэмію архітэктуры. Працаваў у Беларусі і Польшчы, удзельнічаў у беларускім руху. У 1919 г. узначаліў Беларускі камітэт у Варшаве. З 1922 г. жыў у Вільні, супрацоўнічаў спачатку з Беларускай Нацыянал-Сацыялістычнай Партыяй, а пасьля з «Беларускім Фронтам» а. В.Гадлеўскага.