Валянцін Грыцкевіч: Адысея наваградскай лекаркі. Саламея Русецкая

Саламея была знаходлівая, рашучая i смелая, што няраз дапамагала ёй у цяжкіх сітуацыях. Аднойчы, калі яе муж ужо амаль вылечыў аднаго саноўніка ад сур'ёзнай хваробы, той нечакана памёр пасля прыёму мікстуры. Сваякі нябожчыка ўжо збіраліся звярнуцца да ўлад з хадайніцтвам аб пакаралі смерцю Хальпіра, але Саламея ўгаварыла не рабіць гэтага, задаволіцца грашовай кампенсацыяй. Затым лекарка выявіла, што падчас прыгатавання лякарства, ад якога памёр пацыент, прысутнічаў канкурэнт яе мужа доктар Фансека [10] Фансека Даніэль, ураджэнец Партугаліі, лейб-медык султана Ахмеда III. Лячыў у Бендэрах збеглага туды пасля Палтаўскай бітвы шведскага караля Карла XII. Пасля падзей, якія апісвае Саламея Русецкая, Фансека пераехаў у Парыж, сустракаўся з Вальтэрам, які цёпла выказваўся пра яго i карыстаўся звесткамі ўрача, калі пісаў гісторыю Пятра I i Карла XII. . Яна абвінаваціла Фансеку ў тым, што ён падмяшаў у лякарства атруту. Баючыся суда, які ў Асманскай Турцыі звычайна быў вельмі хуткі i мог закончыцца для доктара сумна, Фансека згадзіўся выплочваць штраф, накладзены на мужа Саламеі.

У сваю чаргу пакрыўджаны партугалец пастараўся адпомсціць лекарцы. Ен дамогся ў Хякімпятты, кампетэнцыяй якога былі пытанні медыцыны ў краіне, каб той забараніў Саламеі лячыць мужчын, а практыку сярод турчанак абмежаваў лячэннем хвароб вачэй. Аднак пасля ўдалага лячэння ад мочакамянёвай хваробы сваяка аднаго саноўніка гэтае абмежаванне было скасаванае.

Пацыенты турэцкіх лазняў * Трагічны выпадак у Філіпбеі * Шлях у Сафію * Напад разбойнікаў на караван * «У гасцях» у атамана Сары-Хусейна * Вучаніца мальтыйскага рыцара

У 1735 годзе Хальпір паехаў працаваць у Боснію [11] Цяпер з'яўляецца саюзнай дзяржавай дзвюх раўнапраўных рэспублік: Федэрацыі Босніі і Герцагавіны і Рэспублікі Сербскай. , а праз нейкі час Саламея разам з маленькаю дачкою, нягледзячы на далёкую небяспечную дарогу, накіравалася следам за мужам. З сабою ўзяла зброю — пісталеты і стрэльбы. Яе суправаджаў стары калека татарын Язэп Крыміл, які ведаў славянскія мовы і быў для Саламеі ў дарозе перакладчыкам.

Па дарозе лекарка спынілася ў Адрыянопалі (па-турэцку Эдзірнэ). Перш-наперш яна наведала турэцкія лазні — своеасаблівы клуб, дзе жанчыны збіраліся разам, маглі танцаваць, спяваць. Саламея пазнаёмілася і пасябравала з некаторымі, яны дапамаглі ёй знайсці пацыентаў. Лекарка вылечыла шаўца-грэка, які пакутаваў на «крывавую дызентэрыю» і сухоты, вярнула зрок турку, што вырабляў чубукі для люлек, а таксама дачцэ нейкага Хаджы-Маргарыта. Вопыт лекавання Саламея адлюстравала ў сваёй «доктарскай кнізе», якую збіралася выдаць.

Зарабіўшы грошай, падарожніца рушыла далей. У горадзе Ямболе яна лячыла жонку і сына татарскага хана Алімгірэй-султана, у Пазарджыку — жонку багацея Ібрагіма-эфендзі. У горадзе Філшбей [12] Цяпер Плоўдзіў у Рэспубліцы Балгарыя. з ёй надарыўся выпадак, які ледзь не каштаваў жыцця. Саламея наведала хворую сямігадовую дачку мясцовага назіра (каменданта). Дзяўчынка памерла праз дзве гадзіны пасля таго, як выпіла некалькі кропляў прызначанага ёй эліксіру ад глістоў, які складаўся з альясу, міры, шафрану і сернай кіслаты на вінным спірце. Лекарцы пагражала смерць. Выратавала тое, што ў прысутнасці раз'юшанага бацькі яна выпіла рэшткі лякарства, каб даказаць яго бясшкоднасць.

Каб трапіць у Сафію, трэба было пераехаць цераз Балканскія горы. Саламея апранула мужчынскае адзенне, наняла дзесятак коней і, усклаўшы на іх свае пажыткі, рушыла ў дарогу ў суправаджэнні трох слуг.

Па дарозе Саламея далучылася да гандлёвага каравана, бо адным ім ехаць было небяспечна: у гарах лютавалі разбойнікі (іх атамана звалі Сары-Хусейн, што значыць «Рыжы Хусейн»), Аднак Саламеі не ўдалося паспяхова пераадолець Балканы — на караван напалі рабаўнікі. Да Саламеі пад'ехаў рыжабароды турак і, схапіўшы каня за аброць, загадаў ехаць з ім — лячыць ягонага свата. Хоць Саламея адмаўлялася, што яна ніякая не лекарка, а мужчына і едзе па сваіх справах, незнаёмец толькі засмяяўся і запэўніў, што цудоўна ведае, хто перад ім [13] Пра падарожжа Саламеі, пра яе пераапрананне Сары-Хусейн ведаў ад сваіх віжоў. . Саламея здагадалася, што мае справу з самім атаманам. На пытанне, чаму ў яе няма канвою, адказала: «О эфендзі, нават калі б у мяне быў канвой з пяцісот коннікаў, яны не ўтрымалі б націску воінаў харобрага віцязя Сары-Хусейна». Адказ спадабаўся турку. Ен накіраваў Русецкую і яе слуг у горад Карлава, дзе жыў сам. Шлях да Карлава, як піша Саламея, працягваўся трое сутак. Горад быў размешчаны «ў такой даліне, што калі мы спусціліся ў яе, здавалася, быццам з'ехалі з неба». Жонка Сары-Хусейна сустрэла лекарку ветліва, пасяліла яе ў асобным доме.