Радыё Свабода - Галасы Беларусі — 2020

„Праекцыя пекла на зямлі“

— Я задумаўся над тым, што гэта ўсё ж не турма, не канцлягер, — гэта праекцыя пекла на зямлі. Як быццам нетры зямлі адчыніліся і кавалачак пекла вылез вонкі. І мы ўсе тут павінны прайсьці 9 колаў пекла паводле тых „грахоў“, якія ўчынілі. У кагосьці быў нож, хтосьці быў у камуфляжных штанах, нехта ў берцах; у кагосьці пры сабе былі рацыі, адгазьнік; у кагосьці нібыта выявілі выбуховы пакет; хтосьці, ня дай Бог, аказваў супраціў; хтосьці стаяў у счэпцы; хтосьці быў мэдык; у кагосьці на руцэ была белая стужка, у кагосьці бел-чырвона-белы сьцяг; хтосьці быў апрануты ў белае. У мяне нічога не было, нейкім чынам, відаць, удалося пераканаць іх, што мы ня мэдыкі, таму мяне ня білі вельмі моцна.

„Білет на свабоду“

— Недалёка ад мяне ляжаў чалавек, ён быў у лужыне крыві і пэрыядычна стагнаў. Чалавек, які быў бліжэй за ўсіх да яго, прасіў для яго дапамогі, казаў: „Выклічце яму «хуткую», ён жа памірае“. На што яму сказалі: „Гэта твой білет на свабоду — бяры яго, цягні за тэрыторыю, і вы абодва тады вольныя“. Ён узяў яго і пацягнуў за тэрыторыю, гэтае цела, што стагнала і было без прытомнасьці…

„Павернутая на садызьме“

— Адной з тых, хто катаваў, была дзяўчына. Я бачыў яе толькі на сэкунду, у масцы і з „кармушкі“. Гэта бляндынка да 30 гадоў, невысокага росту. Яна вылучалася асаблівай жорсткасьцю і была павернутая на садызьме сэксуальнага характару. Біла мужчын па яйцах, пастаянна пагражала, што ўсіх згвалціць. Многія там міжвольна спаражняліся пад сябе, хто ад страху, хто ад біцьця. І яна скардзілася, што ад усіх гэтых людзей дрэнна пахне, што „яны ўсё ў гаўне, ім варта было б паводзіць сябе, як мужчыны, а ня плакаць, як маленькія дзяўчаткі“.

„Тихарь“

— Сьведкам на судзе выступаў супрацоўнік міліцыі, які дадаў пра сябе важнае і абсурднае: „В простонародье я известен как тихарь“.

„Пайшла па чырвонай палосцы“

— Прыблізна а трэцяй гадзіне ночы нас загрузілі ў аўтобус і павезьлі ў турму ў Жодзіна. Нас сустрэў той самы злосны амонавец, які замахваўся на мяне ў аўтазаку. На прыступках зноў быў сьцяг, ён загадаў ісьці па ім. Вольга збочыла, ён моцна ўдарыў яе ў грудзі. Я пайшла па чырвонай палосцы, каб не запэцкаць белыя.

„Дамовіліся маўчаць“

— Паветра ў камэры не хапала. Мы дамовіліся маўчаць, каб усім хапала паветра. Калі адчынялі „кармушку“, станавілася крыху лягчэй.

„У камэры з намі была вар’ятка“

— У камэры разам з намі была вар’ятка, жанчына зь белай гарачкай. Яна не давала спаць. Хадзіла кругамі ў гэтай вузкай прасторы, усіх расьпіхваючы локцямі. Яна крычала, кідалася на нас і драпалася. Выглядала, што яна спрабуе выйсьці з кватэры пакурыць або ў краму, патрабавала, каб ёй адчынілі дзьверы, лічыла, што мы нейкія мужавы сваякі, якія яе трымаюць пад замком. Калі яна занадта парушала асабістую прастору, хтосьці зрываўся і адштурхоўваў яе ад сябе. Хтосьці спрабаваў зь ёй дамаўляцца. Да таго ж яна вельмі дрэнна пахла. Пасьля яна абгадзілася і стала яшчэ горш. Адна са старэйшых нявольніц дапамагла ёй памыцца. Прыйшла санітарка. Вывела гэтую жанчыну на калідор і спытала, дзе тая знаходзіцца. Жанчына адказала, што яна ў лесе, пасьля чаго яе са словамі „Ну і ідзі ў свой лес“ засунулі назад у камэру. На нашы просьбы яе ўціхамірыць адказвалі: „Я адзін, а вас трыццаць. Вось і ўтаймуйце. Мы ня будзем супраць, калі ў яе зьявіцца парачка фінгалаў“. Для мяне прысутнасьць гэтай жанчыны была адным з самых сур’ёзных выпрабаваньняў. У нейкі момант я прылегла. І яна паспрабавала сесьці мне на твар, бо ня бачыла мяне. Я была ў акулярах. Ускочыла, схапіла яе за рукі і трымала... Гэта складана.

„Гарачая вада зьнікла толькі ў нас“

— Цягам трынаццаці дзён на Акрэсьціна мы спалі без матрацаў і пасьцельнай бялізны, якую ў нас забралі. У камэры зьнікла гарачая вада і перастаў змывацца туалет. Першая рэакцыя была такая: можа быць, мы чагосьці ня ведаем, нешта адбылося ці мы дзесьці завінаваціліся? Ці вада прапала толькі ў нас ці ўва ўсіх? Калі ў камэру прыносілі сьняданак, абед ці вячэру, то адчынялі спэцыяльнае вакенца, якое часам не да канца зачынялася. Я ўзяла кніжку, напісала на вокладцы: „Ці ёсьць у вас гарачая вада?“, прасунула яе ў шчыліну і пастаралася зрабіць так, каб хлопцы насупраць убачылі і адказалі нам. Урэшце яны прачыталі і кіўнулі: „Так, у нас ёсьць“. Тады мы ўжо пачалі разумець, што ніякае гэта не зьнікненьне гарачай вады ці адключэньне ўва ўсім ЦІП, а нешта ня тое канкрэтна ў нашай камэры.