Анатоль Бутэвіч - Пацалунак на фоне гор (зборнік)

Ён сядаў на крайнім лежаку-тапчане пад тэнтам, дзе дзіцячая зона, і рыхтаваўся да гандлю.

Няспешна даставаў з моднай спартыўнай сумкі «Adidas», якая, аднак, выглядала паношанаю, цэлафанавыя мяшэчкі з арэхамі-фундуком. Раскладваў іх на лежаку, акуратна разгортваючы берагі, каб відаць былі буйныя арэхі. Яны ўжо загадзя разважаны – па кілаграме і менш. Пасля даставаў самы вялікі мяшэчак і ставіў ля яго шклянку. Пакручанымі пальцамі, пазногці на якіх былі павышчарбляныя, з чорнай палоскай па краях, насыпаў шклянку з каптуром, а пасля яшчэ дакладаў па адным арэшку, пакуль яны не пачыналі скочвацца. Часам поруч ставіў мяшэчкі з яблыкамі, не вельмі буйнымі, з чорнымі крапінкамі паршы. Яны, аднак, не надта разыходзіліся, таму ўвечары ён, хоць і спускаў цану, усё адно мусіў несці іх назад.

Расклаўшы тавар, зашпільваў сумку і расшпільваў непадатныя гузікі клятчастай кашулі. Некаторыя не паддаваліся, тады ён бязгучна варушыў вуснамі – ці то на некага злаваўся, ці то нешта прасіў. Здымаў кашулю, акуратна складаў, каб не пакамечылася, хоць, што праўда, праса яна не бачыла даўно. Каля мяшэчкаў з арэхамі не было ніякіх лішніх рэчаў – каб не заміналі. Правёўшы гэтыя амаль рытуальныя працэдуры, стары сядаў на тапчан, падстаўляў пад сонца свае ўпалыя грудзі. А вось зашмальцаваную шапку з цвёрдым яшчэ брылём з галавы не здымаў. Я доўга не мог даўмецца чаму. І толькі калі ўбачыў, як стары хавае туды – пад адпораную падшэўку – найбольш буйныя грашовыя купюры, а іншыя складае ў цэлафанавы мяшэчак, які засоўвае ў кішэню, усё стала зразумела. Але назойлівая цікаўнасць прымусіла ўсё ж запытацца:

– Што, ад жонкі заначку хаваеце?

Ён хітравата зірнуў на мяне нечакана памаладзелымі вачыма, усміхнуўся шчарбатым ротам, у якім толькі адзін зуб – як старшына на полі бітвы,– заставаўся цэлым, і адказаў:

– А то як жа? Як без заначкі? Жонка ўсё вымеце. І што тады? – нібыта пытаўся ў мяне. А пасля раптоўна прапанаваў: – Хочаш, дам глынуць? Не бойся, у шкляначку налью. Пластмасавую. Разавую,– і дастаў са спартыўнай сумкі недапітую пляшку гарэлкі.

Я разгубіўся і не прыдумаў нічога лепшага, як пакпіць:

– У такую гарачыню? Гарэлку? Шклянкамі? – і не паспеў дагаварыць, як ён за мяне скончыў:

– Ага, з задавальненнем… Дык будзеш?

– Не-а,– пакруціў я галавой.

– Як сабе хочаш,– згадзіўся стары.– А я глыну. Гарэлка добрая, вось паглядзі,– паказаў ён на наклейку.

– Але ж на вуліцы трыццаць два. У вас трыццаць шэсць. А тут ажно сорак. Цяжка будзе.

– Мне не бывае цяжка. Я не бяру шмат. Адной пляшкі хапае на суткі-другія.

– На дзень-два,– паспрабаваў паправіць я.

– Не на дзень, а на суткі. Я ж сказаў,– пакрыўдзіся ён.

– Як так?

– Я сплю адзін, у бакоўцы. Жонка асобна. Нанач каля ложка стаўлю паўлітэрку. Як захочацца піць, глытаю кроплю. Але не болей за адзін глык. Не, не перажывай,– апярэдзіў ён маё памкненне запярэчыць.– Мой глык нармальны. Адзін глыток. Так што на суткі-другія бутэлькі хапае,– падалося, ён цяжка ўздыхнуў.

– Але ж гэтулькі заначкі для аднаго глыка замнога,– захоўваў я ранейшы тон.

– Але ж і зіма наперадзе. Пахаладае. Глык пабольшае,– не збіваўся з тропу і ён.

Мяне ён не ўгаварыў, а сам часам асвяжаўся, але і праўда толькі для блізіру.

– Ты не глядзі на маё цела,– злавіў ён аднойчы мой позірк.– Не страшна, што скура на грудзях абвісла і высахла. Не важна, што наверсе, важна, што ўнутры. Помніш прымаўку: па кашулі сустракаюць… Цела знасілася, а ўнутры молада чуюся. Молада,– паўтарыў ён і змоўк.

Я не замінаў ягоным думкам. Але цэлы дзень слухаць яго ахвоты не меў. Ды нешта ўвесь час цягнула да старога.

Як толькі маё цела награвалася так, што, здаецца, пырсні вады і яна зашыпіць, я хаваўся пад тэнт, проста назіраў за дзедам. Калі не было пакупнікоў, ён выбіраў важкую гальку, клаў на тапчан свой фрэнч, на яго цэлафан – каб не рассыпалася лушпавінне, і лушчыў арэхі. Тады цана на іх адразу ж падскоквала. Але ён заўсёды тлумачыў:

– З чатырох шклянак нялушчаных атрымліваецца адна лушчаных. А па цане на рубель танней…

Аднойчы, калі ахвотнікаў паласавацца арэхамі было асабліва мала, ён нечакана загаварыў сам, першы:

– Асланам мяне завуць. Адыгеец. І жонка адыгейка. Фаціма. Хоць ёю магла стаць беларуска,– і пранікліва зірнуў на мяне. Я маўчаў. Ён паўтарыў: – Ага, беларуска. Зосяй звалі… Як сёння помню…

Я не ведаў, як паводзіцца, каб не перапыніць старога. Падтакваць? Ён можа згубіць думку, перарвецца нітка ўспамінаў. Моўчкі слухаць? Але ці не забракуе яму суразмоўцы?