Маргарыта Прохар - Восень у Вільнюсе (зборнік)

Але тады я не думаў аб гэтым. Кожны перапынак я званіў у Вільнюс. Памятаю як цяпер: дождж стукае ў акно кабінкі, а я крычу ў тэлефон:

– Эстэль, ты чуеш мяне? Эстэль!..

Яна павінна быць у гэты час дома. Ну вось, нарэшце!..

– Так. Што ў цябе здарылася, чаму ты тэлефануеш?

– Нічога не здарылася. Проста хацеў пачуць твой голас.

– Пачуў?

– Так.

У яе ледзь хрыплаваты, але падзіцячаму чароўны голас. Можа, зза акцэнту. Я і зараз уздрыгваю, калі чую такі голас.

– Так, яшчэ… Я прыеду ў пачатку кастрычніка ў Вільнюс.

– Навошта?

– Паглядзець на восень. Яна заўсёды такая прыгожая ў Вільнюсе. Яна там не скончылася?

– Не. Лісце падае і падае, падае і падае… – яна ўздыхнула. І я ізноў прыехаў у Вільнюс. Я прывёз ёй кнігу сваіх нарысаў. Хоць я зараз разумею, што наўрад ці яе маглі цікавіць мае нарысы. Але да самой кнігі ў цвёрдай вокладцы са мноствам старонак яна паставілася паважліва.

– А ты знакаміты, – сказала яна нават з некаторым гонарам. – Ніколі яшчэ не знаёмілася з вядомымі людзьмі.

Гэта былі нашы самыя мірныя дні.

Мы чакалі сеанса ў «Forumе». І яна папрасіла пірог з малінай.

Глядзелі фільм «Ключ» – даволі страшны, містычны фільм, таму яна спалохалася і ўчапілася ў падлакотнік крэсла. Але ж менавіта яна абрала гэты фільм.

– Чаму ты глядзіш такія фільмы, калі табе страшна? – спытаў я.

Яна задумалася, потым адказала:

– Лепш спалохацца ў кіно, чым у жыцці. Калі паглядзіш вельмі страшны фільм, не так жудасна тое, што вакол.

– Што цябе палохае?

– Галеча, дрэнныя сны, удары ў дзверы, не тыя словы, развітанне… Няўжо ты гэтага не баішся?

– Чаму ж. Але я не думаю пра гэта. Я забяспечаны, у мяне нядрэнная праца, кватэра, я здаровы нарэшце.

– Ты маеш рацыю. А вось я вельмі баюся. У дзяцінстве ў нас была такая гульня: побач маляваліся квадраты: адзін зваўся «шчасце», а другі – «няшчасце». Трэба было падняць руку, заплюшчыць вочы і мякка апусціць кубік зверху на гэтыя квадраты. Куды ён упадзе – значыць, тое і будзе. Я вельмі не хацела гуляць у гэтую гульню, але аднойчы мяне ўгаварылі. І кубік зваліўся проста на рысу. Гэта здаралася так рэдка, што ўсе здзівіліся. А я цешылася, што хоць ўсё гэта скончылася. Бо самае страшнае – калі заплюшчыш вочы і адпускаеш кубік. Сэрца так б’еццаб’ецца! Не моцна, а страшна хутка. Таму што гэтая мяжа паміж квадратамі такая тонкая – усяго адна рысачка мелу… Мяжа паміж шчасцем і няшчасцем… – яна змоўкла і задумалася, міжвольна прыціснуўшы руку да сэрца, нібы толькі цяпер згуляла ў гэтую гульню. – Пра што гэта я?.. Ах да, вось таму я вельмі баюся… усё такое нетрывалае… Нават камень – таму што яго могуць падарваць за секунду…

– Няўжо ўсё так дрэнна? – усміхаючыся, каб падбадзёрыць яе, спытаў я.

– Не, я не пра гэта, – яна зірнула на мяне сур’ёзна, неяк засяроджана. – Я аб трываласці. Ты не разумееш.

– Чаму ж – разумею. Але я не лічу, што ўсё вось так проста можна разбурыць. Старыя гарады стаяць стагоддзямі. Самы просты прыклад трываласці…

– Старыя гарады… На самай справе старых гарадоў няма – усё іншае, адны камяні засталіся.

– Значыць ты лічыш, што няма нічога трывалага?

– Можа, толькі сэрца… – Вочы яе глядзелі кудысьці ўдалячынь. – Так, мусіць, толькі сэрца. Страшна падумаць, што яно выносіць…

Мы павольна ішлі па праспекце Гедымінаса. Шарэла. Вецер зрываў жоўтае лісце і кідаў пад ногі. Яно гарэла, нібы ў агні, у водблісках першых ліхтароў. Я не пытаў, куды мы ідзем. Мне было ўсё роўна, абы ісці побач з ёй. Праспект скончыўся, мы выйшлі да вежы.

– Пойдзем уверх?

Я кіўнуў, і мы пачалі ўзбірацца наверх па каменных прыступках.

Адсюль адкрываўся цэнтр Вільнюса – старыя дамы і новыя гмахі. І адсюль зусім не было відаць восені – толькі дахі, бясконцыя дахі, цэрквы, вежы замкаў.

– Я прыходжу сюды, калі мне дрэнна, – раптам сказала яна. – І палю, хоць гэта забаронена.

Мы моўчкі стаялі і глядзелі ўніз. Халадала, і я накінуў ёй на плечы сваю куртку. Яна захуталася ў яе, нібы птушачка ў цёплыя пёры.

– Пойдзем! – раптам схамянулася яна. – А то ён сыдзе.

– Хто? – здзівіўся я.

– Прадавец шчасця! – і яна пацягнула мяне за руку. – Ну пойдзем жа!

І я падпарадкаваўся ёй. Неўзабаве мы прыбеглі на адну з вуліц старога горада.

…– Дзесяць літаў за паветраны шар шчасця! Дарослыя і дзеці, журботныя і смешныя, маленькія і высокія, рудыя, лысыя, разумныя, тоўстыя, смелыя, чорныя, белыя!.. Паветраны шар шчасця! Адправімся за шчасцем?..

Так я ўпершыню сустрэўся з ім – прадаўцом шчасця на старой вільнюскай вуліцы.