Франц Сіўко - Эдэм (зборнік)

– Значыць, будзе падарожніцай. – Графіня казытнула малую за шчаку. – Мы ад’язджаем з Алёшам у Крайну, а вы, як толькі пацяплее, прыедзеце з Пелагейкай.

– Будзе зроблена.

– Дык да спаткання. – Марыя Іпатаўна змахнула з вейкі слязіну, накіравалася да дзвярэй.

Лета было ранняе, нязвыкла цёплае, з бясконцымі дажджамі. Ужо двойчы нахопліваліся і навальніцы. Насычаная вільгаццю зямля ўранку клубілася парай, зноў ішоў дождж, і здавалася, яму не будзе канца.

Палашка з Пелагеяй збіраліся ў Крайну. Той самы экіпаж, у якім пяць месяцаў таму ад’язджала графіня, стаяў ля ганка. Апошнім узгрузілі на яго кошык з полкамі.

Андрэй Мікалаевіч выняў дзяўчынку з зыбкі, панёс да выхаду. Яна крутнулася ў ягоных руках, паказваючы на сцяну, незадаволена захныкала.

– Што яна хоча?

– А вы не ведаеце? Мапу, вось што! – засмяялася Палашка.

– Мапу? Дык здымі яе і нясі ў экіпаж.

Мапу паклалі ва ўзножжы, і малая, пакуль ехалі да Крайны, засяроджана вадзіла пальцам па звілістых, абы як раскіданых на ёй лініях рэчак і дарог.

– А гэта што? – Марыя Іпатаўна, прыкметна пасвяжэлая на вясковым харчы і паветры, падкінула мапу ўгору, сярдзіта зірнула на Палашку.

– Пелагейка любіць, дык Андрэй Мікалаевіч загадаў узяць, – сцінаючыся пад няўхвальным паглядам, адказала тая.

Графіня колькі часу стаяла ў задуменні.

– Добра, павесьце ў сябе ў флігелі,– сказала нарэшце. Затым рэзка павярнулася, пакрочыла алеяй ў дальні кут сада.

Палашка ўзяла дзіця на рукі, стараючыся не спатыкацца на брукаванцы, якою кругамі быў выкладзены дзядзінец, падалася следам за гаспадыняй.

Слуга Міхей падзівіўся хвіліну-другую на незразумелыя знакі, згарнуў мапу ў скрутак, панёс у флігель.

1813

Апантаная

Цемра крыху рассунулася, і адразу сталі бачныя пагоркі. Абодва белыя, з абодвух сцякалі долу, расплываліся па прасціне рагі крыві. Час ад часу яны варушыліся, тады рухацца адразу рабілася лягчэй. Але ногі ўсё яшчэ знаходзіліся ў схроне. Пелагейка адштурхнулася мацней, напружылася, папаўзла на святло. Хваля падхапіла яе, штурхнула наперад. Пах газы і дыму ахапіў цела, перашкаджаючы як след дыхнуць, захрас у горле…

Цела сутаргава тарганулася раз-другі, паволі абмякла. Лекар Фокс выняў з зубоў дзяўчыны лінейку, кінуў на падлогу.

– Авохці! – Палашка перажагналася. – Гэта… навошта вы лінейку?

– Каб язык не скусала.

– Тое, гляджу, крыві сёння куды меней.

– Дык гэта не ўпершыню з ёю?

– Трэці раз. – У дзвярах стаяла графіня з кніжкаю ў руках. – Падучка, няйначай.

– Няйначай, так, – згадзіўся лекар.

Пелагея расплюшчыла вочы, абвяла пакой няўцямным паглядам.

– Пі… піць, – вымавіла, выштурхваючы з рота словы вялым, аблепленым ашмёткамі пены языком.

Палашка прынесла вады.

Фокс пахаваў прычындалы, накіраваўся да выхаду.

– Не пашэнціла вам, Марыя Іпатаўна, – сказаў графіні, калі выйшлі з пакоя. – Падучка – кепская хвароба.

– Што добрага чакаць, Эдгар Іванавіч, – з мапаў дзеўка не вылазіць. Хоць ты папалі іх. Спрабавала да іншага чаго прыахвоціць – дзе там! Такая ўтрапёная. Вось і хвароба. Можа, Андрэю Мікалаевічу ўдасца паўплываць…

– А мае вярнуцца?

– З хвіліны на хвіліну чакаем.

Яна бачыла, як дзверы зачыніліся, як пайшоў Фокс, а за ім, шоргаючы падолам сукенкі, графіня.

Колькі часу было зусім ціха. Затым зверху, са спальні, данесліся гукі: мабыць, графіня прайшла праз калідор. І тае ж хвіліны дзверы зноў ляпнулі, нехта спускаўся долу.

Пелагея дастала з-пад падушкі насоўку, выцерла рот. Крыві яна ніколі не баялася, і тое, што тканіна ўвобміг зачырванела, і на гэты раз яе не напалохала.

Крокі былі ўжо зусім блізка. Па хадзе можна было здагадацца, што ідзе мужчына.

Трымаючы адною рукою ля вуснаў насоўку, яна другою адкінула коўдру ўбок. Але як толькі стала на ногі, галава закружылася так моцна, што ўсё паплыло перад вачыма. Яна спрабавала зачапіцца пальцамі за выступ сцяны, але сіл не хапіла.

Калі яна ачнулася, у пакоі было шэра. Нейкі мужчына, нахінуўшыся галавою да самай падушкі, сядзеў скрай ложка.

– Дзядзечка… дзядзя, – пазнаючы Андрэя Мікалаевіча і з недаўменнем гледзячы на ягоны пусты рукаў, сказала Пелагея. – Цябе паранілі?

– Нічога. – Граф уклаў рукаў у кішэню, каб не перашкаджаў, ніжэй схіліўся над дзяўчынай. – Мы адолелі француза, і гэта галоўнае.

– Дзе далёка ты быў?

– У войску Вітгенштэйна… Як палепшаеш, тады раскажу.

– Я зараз хачу. Пакажы месца, дзе ты быў.