Әхәт Гаффар - Сайланма әсәрләр - 4 томда. 2 том

– Җырларга?! – диде Сөнгатулла. Ул «болар ни кыландыра?» дип аптыравын бер мизгелгә онытты да кебек. Аны «болар ни сөйли?» дигән кызыксыну басты. Ул әйтерсең лә тыны җиткәнче тирән су төбенә чумган да, ниһаять, өскә калыккан, күкрәген тутырып сулыш алган, хәзер ярга таба йөзә һәм каты җиргә аяк басачак, аннары үзен көткән кешеләр янына барачак – ул үзендә менә нинди җиңеллек, иркенлек, хәтта омтылыш уяна башлавын сизенде.

Бу юлы Муса түзмәде:

– Җидегә дәштеләр дисезме әле? Наряд вакытындамы? – диде.

– Наряд түгелие шул. Идарә утырышы бара ие. Ян өстәл башында районнан килгән бер эшләпәле дә утыра. Килеп керәм. Латвиядән телефонга дәшкәннәр, мәйтәм, көтим әле. Ярый, көт, диделәр. Утырдым. Көтәм. Аны-моны сөйләшсәләр дә, тегеләрнең дә күзе телефонда. Алар да көтә. Шуннан – чылтыр-р-р, алам: «Вас вызывает Дуболт».

– Дубулты, – дип төзәтә Муса. – Ерак җир, начар ишетелгәндер.

– Булыр сиңа начар! Почмактан хатын дәшкән ише генә. Карасам – Хәйдәр Монасыйпов.

Хәйдәр Монасыйпов алар авылыннан, шушы очтан чыккан язучы иде. Китаплары басыла, аның хакында газеталарда язып, радио, телевизордан сөйләп кенә торалар. Әмма авылга кайткан чакларында бер дә алай «мин язучы» дип, язучылыгын күрсәтеп йөрми: тездән ләм, билдән су ерып балык тота, көзен кайтса, сазлык бетереп, үрдәк атам дип йөри. Өйләре йозакта, ачкычы Хамматларда.

– Кара син аны! Ул бот күтәреп, түшәмгә төкерә-төкерә ял итеп ятсын, ә мин монда, аксый-туксый, Хамматны телефонга дәшәргә йөгерәм! – дип, Идрис артка борылды да чыртлатып төкереп куйды.

– Ял тими аларга, сөйләгәне бар. Язалар. Көнгә унбишәр сәгать утырам дигән була.

– Кайчан гына йоклый икән соң ул?

– Анысын хатыныннан сора инде, күрше.

– Йә, ни диде соң, ни диде?

– Теге чакны, кызың туенда җырлаган җырыңның сүзләрен әйт әле, оныттым, ди бу. Күзем маңгайга менде, җәмәгать! Кемдә нәрсә кайгысы, ә?!

– Туктале, тукта! Ул туйга бишбылтыр ич инде, ничек онытмаган, ә? Ну баш та бар инде үзләрендә, каһ-һәр!

– Онытмаган? Онытканга соравы ич инде.

– Сүзләрен диң, ә? Әйттеңме соң?

– Әйттем ди инде – җырлап ук бирдем!

– Ә идарәдәгеләр? Көлделәрме? Көлми ни – адәм страмы бит! Җәһәннәм астыннан җыр даулап шалтыратмаса…

– Көлмәделәр, парин.

– Предтән эләккәндер үзеңә. Уттай эш өстендә утырышларын бүлеп, телефонга җыр җырлап яткач.

– Эләкмәде. Җырладылар алар. Кушылып. Район начальнигына хәтле җырлады. «Вәт!» – диләр. Тегене мактыйлар. Халыкны ярата, янәмәсе.

– Халыкнымы, әллә синеме?

Хаммат йодрыгын яссы күкрәгенә дыңгылдатып сугып алды:

– Мин халык түгелмени? Халык!..

Идрис агач ботагын чүкеп бетерде, йомычка арасыннан таяк башы актарып тапты да чалгы бөгәлҗәсен ботинкасыннан чишеп алган шнур белән сак кына шуңа кигертеп бәйләп куйды.

Шушы рәвешчә күз бәйләнгәнче сөйләшеп утырдылар. Тукай бабасының кочагына елышып, изрәп йоклый иде инде.

Ишегалдыннан Зөлхиҗәнең әкрен генә:

– Сөнгатулла, – дип чакырганы ишетелде.

– Керәм, – дип эндәште ул. Тукайны кочаклаган кулын алып, аны атасына таба авыштырды. Оныгы йомшарган һәм җылы иде. – Ярый, вакыт, – диде ул әңгәмәдәшләренә. Торды, учына йөткергән булып, аларның җавабын көтте.

– Яхшы, – диде Идрис. – Кер.

Алар утырып калды. Сөнгатулла аларга да кереп китәргә вакыт икәнен аңлады. Ләкин аның артыннан ук кузгалышмадылар. Югыйсә аның өчен генә, аның күңелен күреп, аны юмалап кына утырганнар булып чыга бит.

– Керәм, – дип кабатлады ул, капканы ачканда. Ишегалдындагы эңгер-меңгердә Зөлхиҗә басып тора; актан киенгән, култык астына ак сөлгегә уралган төенчек кыстырган. Сөнгатуллага эчке киемнәр тоткан, күрәсең.

– Әйдә, – диде Зөлхиҗә.

Алар мунчага таба юнәлделәр. Мунчаның пәрдә эленгән тәрәзәсе тонык кына яктырып, уты яссы ташларга төшкән. Зөлхиҗә артыннан мунчага Сөнгатулла да керде.

Алачыкта җылы, җыйнак иде. Колгаларга пар-пар каен һәм имән себеркеләре, мәтрүшкә бәйләмнәре элеп куелган. Шулар астында бер-берсенә күз салмыйча, тын гына, тик оялмыйча, моның инде бөтенләйгә, ахырга кадәр шулай булачагын икесе дә аңлап чишенделәр. Теге чактагыча, бик күптән, тормышларының иң башындагыча, беренче тапкырдагыча кебек иде…

Озынча эскәмиядә термос, бер пар ак чынаяк. Почмакта күгәрмәс калайдан ясалган мичкә, аңа салкын су салынган, эмаль чүмеч эленгән.

Зөлхиҗә эчкә үтте, җайлы утыртылган ишекне үз артыннан ашыгып япты. Сөнгатуллага кайнар дулкын килеп ягылды. Бар нәрсә тынып калды. Ул шундук кереп китмичә, бераз басып торды әле. Зөлхиҗә җайлыйсын җайласын, үзе урнашсын, аның янәшәдә икәненә күнексен, озакка сузылган ялгызлыгыннан арынсын, элеккеге уйлары белән хәзер сөйләшәсе сүзләре арасындагы күперне узсын. Су тавышы ишетелде – Зөлхиҗә ләүкәнең кайнар такталарына салкын су койды һәм кайнар судагы себеркесен әйләндергәләде, ахрысы. Сөнгатулла мәтрүшкә чәчәгенең бер тармагын өзеп, татлы исен иснәде. Аннары пинжәк кесәсеннән пыяла савыт чыгарып, учына ике дару сәдәбе бушатты да тиз-тиз йотып җибәрде. «Вакыт», – дип тынычландырды ул үз-үзен һәм теге чактагыча, бик күптән, уртак тормыш башлагандагыча шаяртып сүз катуларның, яшерен карашларның, якынлыкның инде беркайчан да кабатланмаячагын аңлады. Теге чакта, алар беренче тапкыр икәүләшеп кара мунчага кергәндә, юка бозга аяк баскан шикелле булган иде. Хәзер аяк астында калын, нык идән иде инде.