Уладзімір Караткевіч - Маленькая балерына

Больш яна не адмаўлялася, хоць там яе цікавіў толькі чалавек з гусінымі лапкамі ля вачэй, да якога яна, нягледзячы на амаль бязмежную любоў і павагу, адчувала часам невыразнае пачуццё шкадавання. Яна не ведала, адкуль гэта. Ён быў проста самы лепшы чалавек на свеце, і ёй было яго шкада.

А на канцэртах былі заўжды амаль адны і тыя ж людзі. І ўсе хутка ўжо ведалі яе і віталі з усмешкамі.

"Маленькую" ўсе любілі.

Так прайшоў год. Усё тая ж сонечнасць вызначала яе, і яна не стамлялася радаваць сваёй шчырасцю людзей. І кожнаму хацелася, пабачыўшы яе, расчуліцца і чымсьці дапамагчы. Відаць, бываюць людзі, якія адной сваёй прысутнасцю каталізуюць у навакольных дабро.

Была ў "маленькай" і крыўда. Яе пачаў пазбягаць Віцька Клявін. Пры сустрэчах стрымана ківаў галавою, а калі мог — імкнуўся завараціць кудысьці ўбок. Яна не разумела, у чым справа, злавалася на гэта, некалькі разоў спрабавала пагаварыць з Віцькам, але ён адказваў адно:

Што ты! І не думаў. Табе здалося.

А ў вачах яго быў амаль фізічны выраз крыўды і тугі.

Бадай што толькі тут "маленькая" зразумела, як не хапае ёй Віцькі, яго адданых вачэй, яго маўклівага кахання, яго не заўсёды разумных жартаў. Зразумела, але нічога не магла змяніць.

Аднойчы яна — у каторы ўжо раз — удзельнічала ў канцэрце. На гэты раз яна танцавала "Паміраючага лебедзя" Сен-Санса. І зноў чалавек сядзеў збоку, на сваім звычайным крэсле, і глядзеў на яе.

Яна адчувала, што танцуе лепш, чым калі-небудзь. І калі пачалі паміраць апошнія гукі, калі яна схілілася і пачала нікнуць, яна краем вока пабачыла, што ён паднёс хустку да вачэй.

Белыя пульхныя пачкі закрылі ёй ногі, ніца і бязвольна схілілася яе худзенькая аголеная спіна. Падобная здалёк на беласнежную кветку, яна "памірала", і кола святла, звужаючыся, асвятляла нарэшце толькі дзіўнай прыгажосці кісць рукі, якая ледзь варушылася і здавалася апалым пялёсткам белай ружы, у якім знікае жыццё.

Апладысменты на гэты раз ледзь не разарвалі стрыманую залу. І гэты чалавек апладзіраваў ёй разам з усімі, не імкнучыся стрымаць слёз.

Пасля канцэрта, пасля банкета, на якім ён сядзеў поруч з ёю, ён сам выйшаў правесці яе да машыны.

Было позна. Масква засынала. Бяссонна гарэлі чырвоныя зоры на шпілях веж. Зрэдку даляталі з-за муроў гудкі спозненых аўтамабіляў. Ніна ішла поруч з ім, і да яе чамусьці прыйшлі думкі аб Клявіне. Яны былі цёплыя, гэтыя думкі. Захацелася ўзяць буйную Віцькаву галаву, прыціснуць да грудзей і сказаць нячутна некалькі слоў суцяшэння, каб дзіцячая крыўда знікла з яго вачэй.

Яны падышлі да машыны, і тут чалавек здзівіў яе.

Сядайце… Бадай, і я з вамі сяду, праводжу вас дахаты.

Што вы, сказала яна, нашто я буду адбіраць у вас дарагі час?

Ён усміхнуўся:

Што ж, вы думаеце, я ніколі не сплю і не адпачываю?

І хоць "маленькая", выхаваная на хрэстаматыях, думала менавіта так, яна сказала:

Не, вядома. Але мы ўжо на дачы, гэта вельмі далёка.

Тым лепш.

Ён сеў з ёю і пачаў раскурваць люльку, вядомую ўсім у краіне.

У першую машыну сеў суровы Стораў з ротам, падобным на вузкую шчыліну, у заднія машыны таксама селі людзі.

Картэж рушыў. Вузкая чорная машына, у якой сядзелі "маленькая" і Ён, вылецела з брамы Баравіцкай вежы і памчала па Валхонцы, мякка зашалахцела шынамі па асфальце.

У чырвоных успышках люлькі яна бачыла яго жарсткаваты профіль, ссунутыя бровы, халодны выраз вачэй. Потым ён паглядзеў на яе, і гэты выраз адразу змяніўся, стаў нейкі асабліва мяккі, амаль кранаючы.

Больш ніколі не танцуйце лебедзя, глуха сказаў ён, вам нельга.

Чаму?

Вам нельга гінуць. Нават на сцэне. Вы поўная жыцця, сонца, вы шчырая да гэтага неба і гэтых людзей. І я не ведаю, ці прыходзяць калі-небудзь дрэнныя думкі ў вашу галоўку.

Часам прыходзяць.

Не веру, сказаў ён.

Яны ехалі па Вялікай Пірагоўскай. Цьмяна чырванелі ў цемры муры Навадзевічага манастыра і важка бялеў сілуэт сабора.

Калісьці вы будзеце вялікай, маленькая балерына. Але я не думаю, што нават тады вы будзеце няшчырай… Мне лёгка з вамі… як з нямногімі… Старому добра быць сярод такіх, як вы.

А старэйшыя? — спытала яна.

Сусед спахмурнеў:

Ім мала каму можна верыць, Ніна. Чалавеку нельга верыць пасля дваццаці пяці. Але вы не такая. Але вы не будзеце такой. І я вельмі шкадую, што ў мяне няма яшчэ адной дачкі. Такой, як вы.

Чаму шкадуеце?

Таму што вы абуджаеце ў кожным веру ў людзей.

Вакол ужо мільгалі пералескі, свяціліся ў цемры, як свечкі, ствалы бяроз. Пругкі вецер, насычаны добрымі пахамі ночы, біў у твар.