Уладзімір Караткевіч - Маленькая балерына

Добра танцуе, сказаў ён.

О… вы не ведаеце, які ён таленавіты. Самы таленавіты з усіх.

Вы танцуеце лепш.

О не, не. Ён самы лепшы.

Дык вы яшчэ й зайздрасці пазбаўлены, задуменна сказаў ён. — Што ж, магчыма, і так.

І раптам па-змоўніцку падміргнуў ёй.

А што, калі мы па сканчэнні танца ўцячэм ад іх? Тут зараз сумна будзе. Выйдзе Табалеўскі і пачне тоўстым голасам пра віно спяваць.

Як хочаце, ціха сказала яна.

Яны сапраўды ўцяклі. Усталі і нячутна выйшлі з залы, пайшлі пакоем, у які, як на двор, выходзілі старыя сходы, упрыгожаныя двума львамі.

Хочаце паглядзець на палаты старажытных цароў?

Вельмі. Я ніколі не бачыла.

Яны пайшлі сходамі ўгару. Наверсе "маленькая" азірнулася і пабачыла шырокага чалавека, які таксама выйшаў з залы і глядзеў ім у спіну, засунуўшы рукі ў кішэні шэрага пушыстага гарнітура. Ён зрабіў выгляд, што выйшаў проста пакурыць.

Пацягнуліся церамы, нізкія, з малюсенькімі вокнамі, з цёмнымі распіснымі скляпеннямі столі. Усё пахнула нежылым: грубкі з кафлянымі седзякамі, крэслы, абіўка якіх здавалася пыльнай.

Ну як, усміхнуўся ён, хацелі б вы жыць "па-царску"?

Што вы, жахнулася яна, тут, напэўна, ніколі не праветрывалі, а я люблю паветра, сонца, люблю пайсці басанож у лугі. І каб нікога не было вакол.

Так, уздыхнуў ён, гэта добра… басанож.

Прыязджайце да нас, узгарэлася "маленькая", у нас дача напаўпустая, сад і рачулка цячэ зусім празрыстая, усе каменьчыкі відаць. Вы любіце казінае малако?

Калісьці любіў.

Да яго толькі трэба прызвычаіцца. І потым ужо нават самае лепшае малако ад каровы здаецца нясмачным… Сапраўды, прыязджайце.

На жаль, гэта не заўсёды залежыць ад мяне, дачушка.

Чаму? Сабрацца і паехаць. Гэта кожны можа.

Ён усміхнуўся.

Цяпер яны ішлі былой царскай апачывальняй. Смешна было бачыць крэслы і лялечна-маленькі ложак пад балдахінам.

Пэўна, і ногі выцягнуць нельга было, сказала "маленькая".

Так, жылі не вельмі.

У самым настроі гэтых пакояў, у вузенькіх пераходах паміж імі, у нізкіх скляпеннях было нешта трывожнае. "Маленькая" ўздыхнула:

Ім, пэўна, вельмі страшна было тут жыць. Кажуць, у Івана Грознага некалькі жонак атруцілі.

Яна не заўважыла дзіўнага выразу яго вачэй і казала далей:

І, ведаеце, мне яго шкада. Такі моцны, усе перад ім схіляюцца, а жыў заўжды ў такіх пакоях. Вакол — ворагі. За кожным выгібам можа чакаць чалавек з кінжалам… Бр-р.

Памаўчала.

І нашто ўсё гэта было ім? Незразумела. Лепей за ўсё жыць, калі нічога не хочацца, акрамя работы і мастацтва. Ды яшчэ каб усе цябе любілі.

Гэта праўда, ціха сказаў чалавек.

Калі яны зноў спусціліся са сходаў, шырокі мужчына ў шэрым гарнітуры ўсё яшчэ стаяў там.

Гэта мой Стораў, сказаў спадарожнік "маленькай", бачыце, стаіць, баіцца, каб ніхто не адкусіў ад мяне кавалка… Ну і астабрыд ён мне.

А ён нічога сабе, здаецца добрым.

Ён? — Спадарожнік хмыкнуў. — Ну, гэта вы ўжо ад занадта вялікага даверу да жыцця.

Ён стаў перад дзвярыма залы.

Ну вось мы і прыйшлі. Я думаю, вы не апошні раз тут, пабачыце яшчэ ўсё. Вы вельмі харошая, Ніна, і мне здаецца, ваш лёс — радаваць талентам і шчырасцю людзей.

І сказаў Стораву:

Запішыце. Гэта дзяўчынка будзе таксама цяпер выступаць у нас.

Паглядзеў на "маленькую" добрымі вачыма.

Бывайце. Да скорай сустрэчы.

…Так пацяклі далейшыя дні. Чалавек не забыў сваёй прапановы. Цяпер "маленькая" выступала амаль на ўсіх канцэртах. І ён заўсёды знаходзіў час пагаварыць з ёю, спытаць, як яна жыве, якія ў яе поспехі. Аднойчы нават паклаў ёй руку на галаву і пяшчотна пагладзіў попельныя валасы.

"Маленькая" пачала заўважаць, што ў студыі ставяцца да яе больш уважліва і насцярожана, з падкрэсленай ласкавасцю. Ёй гэта было непрыемна. І толькі адзін Нісоўскі па-ранейшаму, нават больш груба, грукаў палкаю аб падлогу з-за самай недарэчнай яе памылкі.

З вас нічога не атрымаецца, калі так пойдзе далей… Памрэце пад плотам.

Як быццам гэта быў самы звычайны канец для жанчыны: смерць пад плотам.

Нісоўскі лаяўся дарэмна. Ён і сам адчуваў гэта. "Маленькая" ўступала ў росквіт таленту. Талент і яна здаваліся цяпер адным паняццем. Яна танцавала так, што нават у відалых і таму скептычных знаўцаў з'яўляўся цёплы агеньчык у вачах.

Ад канцэртаў была і яшчэ адна карысць: відавочна павесялеў змрочны за апошні час бацька. І ўсё ж яна вельмі стамлялася ад іх і аднойчы нават паспрабавала адмовіцца ад аднаго запрашэння. Тады бацька, упершыню ў жыцці, накрычаў на яе. Пакрыўджаная і непаразумелая, яна паехала, а потым, уначы, бацька прасіў у яе прабачэння ледзь не са слязьмі на вачах.