Кастусь Акула: Людзі й людзі...

У тую-ж нядзелю, назаўтра пасьля сьмерці першага ярарха БАПЦ, айцец Аляксандар Яноўскі, па загаду архіяпіскапа Мікалая, адслужыў паніхіду. Пасьля яе да мяне падыйшоў добра знаёмы чалавек ды сказаў:

— Спадар Акула, вы чулі зь якім энтузіязмам мы сяньня паніхіду па Андрэю сьпявалі?

Ужо па дарозе назад у Канаду, калі наш аўтобус затрымаўся ў Рачэстэры, непадалёк Бафало, пазваніў я да спадарыні Натальлі Арсеньневай, сказаў пра сьмерць мітрапаліта.

— Пара яму, ужо пара адпачыць, пажыў чалавек… — сказала паэтка.

Тады мне прыгадаліся словы паэта:

Калі-б гэта было магчыма, я-б хацеў быць прысутным пры такой сустрэчы: устаў з магілы наш заслужаны патрыёт, грамадзкі, культурна-асьветны й й рэлігійны дзеяч, чалавек высокай годнасьці, Алесь Грыцук. Сустрэўся зь Янкам Бруцкім. Даведаўшыся, што гэты бабнік гэданіст нарабіў, Алесь сказаў-бы:

— Янка, махорка ты цёмная! Куды ты палез і што ты нарабіў?! Табе, недарэка, у япіскапы, у БАПЦ? Гной табе кідаць, махорка ты цёмная, дурань ты!

Я абсалютна пэўны, што якраз такімі, а ня іншымі славамі прамовіў-бы да "цёмнай махоркі" Алесь Грыцук. Прыгадваюцца тыя, ужо адлеглыя ў прошласьці часы, калі Янка Бруцкі, адзін зь сяброў галоўнай управы Згуртаваньня Беларусаў Канады, падпрогся да працы… Messenger boy (пасыльны), от такі сабе адсталы чалавек, якому важнейшых справаў не даручалася й да якога бальшыня з нас, у тым ліку і старшыня Згуртаваньня мгр. Алесь Грыцук, адносіліся з паблажлівай дабрадушнасьцю.

Улетку 1953-га (54-га) году, калі я жыў на Кулмайн роўд у Тароньце, завітаў да мяне ў хату шырокатвары, сінявокі бляндын.

— Я — Янка Бруцкі, зь Вініпэгу, — прадставіўся.

Вучыўся ён тады на Манітобскім унівэрсытэце, як сам сказаў "на інжынера". — Будаваць масты й дарогі буду…

"Дзякуй Богу, лезуць нашы ў людзі", — падумаў я.

Гэты дзяцюк, здавалася сьціплы, скупы на слова, наіўны, якога за язык трэба было цягнуць, апісаў мне свой палескі радавод, прыгоды падарожжа за акіян. Яшчэ адна "трэска да берагу"…

У той час выходзіла ў нас месячная газэта "Беларускі Эмігрант", жыва расло Згуртаваньне Беларусаў Канады, абрастала ў пер'е парафія Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы. Патрэбныя былі галовы й рукі да працы, ой як патрэбны! Дык няхай плывуць "трэскі да берагу". Яны-ж свае. Ад прыбылі галава не баліць.

Паехаў Бруцкі назад у Вініпэг, каб закончыць навуку, як будаваць дарогі й масты, дый пасьля на наша таронцкае гняздо вярнуўся. Памятаю, што хутка тут прыжыўся й заўсёды, знаёмячыся зь людзьмі, падчырківаў зь мінай валаснога пісара, што барыша атрымаў: — Я-ж інжынер…

Неўзабаве ўцягнулі Янку Бруцкага ў сябры ЗБК, навет у самую ўправу. Грыцука Алеся, з прычыны ягонага стажу на чале арганізацыі, называлі тады "вечным старшынём". Пазнаўшы "інжынера", бальшыня з нас давала яму паблажку. Сам "інжынер" неяк ніколі нічога сам ня мог пастанавіць, а вечна абіваў людзям парогі, каб параіцца. Калі ня зайдзе ад Пракопа да Антона, а адтуль да Надзі й Ніны, ды не падзеліцца рознымі плёткамі, дык нічога ад яго, значыцца ніякай працы не чакай. Хутка сябры ўправы ЗБК сьцямілі, што Бруцкі надаваўся адно на пасыльнога. Гэткі чалавек, як выглядала, мог-бы быць нядрэнным бюракратам, дзе самому думаць і вырашаць ня трэба, дзе ўсё разьвязваецца рознымі адмысловымі рэгулямінамі ці інструкцыямі, дзе дробязі засланяюць увесь прыгожы й вялікі сьвет.

Гэтта-ж, у Тароньце, Бруцкі неўзабаве прыдбаў і іншую галіну дзейнасьці: пачаў зводзіць замужніх жанчын. І ці раз каторы з нас жартаваў:

— Ну як-ты, Янка, усіх нашых баб абслужыў? Лёдзя пра цябе пыталася, схудзела па табе… Можа забяжышся? Чаму-ж ты яе занядбаў?

І "інжынер", такі сыценькі парсючок, рагатаў дробненькім, сухім, перарывістым сьмехам. Распраменьваўся дурнаватай наіўнасьцю круглы, быццам месяц, пульхны твар, і гойдаўся круглы валё-жывот…

І чаго-ж яму, Янку Бруцкаму, нельга было закінуць і ніхто із нас не закідаў? А таго, што ня мае сярэдняга розуму, што ня ёсьць інтэлігентам у нашым хатнім значэньні і што мае самастойную думку ды ёсьць нейкім сырцом на рэлігійнага зі грамадзкага лідара… Ніколі не давялося бачыць тых мастоў і дарог, якія наш інжынер будаваў, адно давялося чуць ягоныя нараканьні як яму не дазваляюць праектаваць, адно толькі драфтсменам працуе…

Па нейкім часе Бруцкі наважыўся, што кліча яго й ягоныя таленты сьвет далёкі, дык і рушыў на сьвяжыну. Спачатку пераехаў у Дэтройт, а пасьля, калі не памыляюся, у Лос Анджэлес, Кліўленд і нарэшце ў Ню Ёрк. І ўсюды, відаць, адбывалася падобнае, што ў нас. Людзі спанатрылі, што чалавек прынамся другарадны, бо "я-ж інжынер" заўсёды намагаўся трымацца на пэрыфэрыі грамадзкага жыцьця, а калі хто дзе й намагаўся зрабіць з гэтага "жука" "мяса" дык трэба было выслухаць цэлую самаапраўдальную літанію наводле такое: — Ну так, я-ж, канечне, інжынер, самі ведаеце. Ну, але, я-ж… буду памагаць збоку… самі ўжо тут лепш арыентуецеся, знаеце… Я-ж збоку…