Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

Пасля прагулкі, якая працягвалася дзве з паловай гадзіны, Магутнаму Арлу дакладвалі, што надыходзіць час абеду. Гэта таксама ўваходзіла ў абавязкі Старэйшага Сокала — па ўстаноўленай форме ён адчаканіў:

— Ваша Недаступнасць! Час абеду набліжаецца, як пра гэта Вашай Недаступнасці вядома лепш за мяне.

І тут шулёнкі ўнізе размяшчаліся такім чынам, што атрымлівалася слова «АБЕД». Магутны Арол рэзка ўзмахваў крыламі, закідваў галаву насустрач сонцу і потым плаўна зніжаўся да свайго жылля. А крыху ніжэй, у гэтым жа напрамку, ганібалаўскім паўмесяцам рухалася ахова.

У непрыступных скалах, на галавакружнай вышыні стаяў палац Магутнага Арла. Гэта быў моцны і велічны замак, выкладзены знутры і ўсярэдзіне каштоўнымі камянямі. Яго складалі шматлікія залы, пакоі, калідоры; іх было такое мноства і так мудрагеліста яны злучаліся паміж сабою, што не толькі выпадковы наведвальнік, але і самі жыхары лёгка маглі заблудзіцца і трапіць у непрыемную гісторыю, калі б ім, напрыклад, захацелася пацікавіцца, куды вядзе такі вось, скажам, праход або што знаходзіцца ў тым вось замкнутым пакоі. Не заблудзіўся б у гэтым лабірынце толькі сам Магутны Арол і яго верны вартавы Старэйшы Сокал. І яшчэ адзін жыхар замка не заблудзіўся б тут — брамнік Старажытны Крумкач, які хоць і быў простым брамнікам і не меў ключэй, акрамя ўваходных, але затое меў добрую памяць, бо стары і мудры быў і шмат чаго пабачыў на сваім вяку.

Вось ён вылазіць са сваёй каморкі, бразгаючы ключамі, блізарука жмурыцца з-пад крыла, заўважае стройную чароду шулёнкаў і, пакульгваючы, ідзе адмыкаць вароты. Шулёнкі падлятаюць, садзяцца ў дзве шарэнгі, і Крумкач кажа ім, уздыхаючы:

— Намарыліся, бедненькія. Спякота! У цяньку б у такі час хавацца, а тут — служба. Ах, кра-кра-кра...

— Маўчаць! — крычыць у такіх выпадках Старэйшы Сокал. — Чым балбатаць, старая здыхля, лепш бы падмёў каля варотаў!

— Усё робіцца ў адпаведнасці з Улажэннем, ваша сцярвятніцтва, — адказвае Старажытны Воран.

— А балбатня з аховай таксама ў адпаведнасці з Улажэннем?

Яны заўсёды пачыналі сварыцца, бо даўно не любілі адзін аднаго, і спынялася сварка, як толькі з'яўляўся пан. Свіст ветру ў яго крылах заглушаў галасы, грозны грукат кіпцюроў аб каменную пліту ставіў кропку ўсялякім спрэчкам. Крумкач кланяўся. Старэйшы Сокал адступаў убок і таксама схіляў галаву, і Яго Недаступнасць Магутны Арол, велічна склаўшы крылы, нетаропка накіроўваўся ў замак.

На абед часцей за ўсё падаваліся жывая рыба або трус. Магутны Арол сядзеў у пуховым крэсле, побач стаяў Старэйшы Сокал, а каршуны-кухары падавалі стравы. Яны ставілі іх перад уладаром і, не ўзнімаючы позірку, выходзілі. І як толькі за імі зачыняліся дзверы, Старэйшы Сокал вырываў з кожнай стравы па кавалку, праглытваў і чакаў. Магутны Арол сачыў за ім. Такім чынам правяралася прыгоднасць ежы — яна ж магла быць і атручаная: ці мала што здараецца, калі на свеце жывуць зайздроснікі. Магутны Арол паназіраў некалькі хвілін за сваім слугой і пачынаў есці. Калі рыбу прыносілі ў акварыуме, ён удыхаў пах вады, і ў яго галаве лёгкім хмелем усплывалі цьмяныя вобразы; ён заплюшчваў вочы і нейкі час сядзеў нерухома. Потым быццам апамятаўся і ўпіўся ў самую вялікую рыбіну. Яна хацела вырвацца і круцілася ў яго кіпцюрах, па пругкім целе струменілася і капала ў ваду кроў, і толькі Магутнаму Арлу быў зразумелы маўклівы рыбін крык: «Хутчэй — хутчэй...»

Шчупакі, між іншым, паводзілі сябе інакш. Яны не кідаліся, як нейкія там язі ці галаўлі, на сценку акварыума, а ў кіпцюрах Магутнага Арла ўсё стараліся ўкусіць велічную асобу, білі хвастом і калоліся плаўнікамі. І ні разу Магутны Арол не чуў, каб шчупак крыкнуў.

Труса падавалі асвежанага, і есці яго ў такім выглядзе не было, шчыра кажучы, ніякай цікавасці, і калі б не правілы і этыкеты, магутны Арол загадаў бы падаваць труса жывога.

Абед канчаўся, і Яго Недаступнасць у суправаджэнні целаахоўніка ішоў на зацемненую веранду, каб пачысціць дзюбу і прыгладзіць узлахмачаныя пёры. Тут жа ён драмаў хвілін пятнаццаць-дваццаць, каб канчаткова прыняць прыстойны выгляд і сабрацца з думкамі — асабліва шчупакі заўсёды псавалі яму настрой. Потым пачыналася дзелавая частка дня.

Гэта, па праўдзе кажучы, была аўдыенцыя. Прыходзілі птушыныя міністры, чыноўнікі ўсіх рангаў, пасланцы, просьбіты і — пад канец — госці.

Яго Недаступнасць Магутны Арол — Аквіла Рэгія Інвіктус Юстус [28] Арол царственны, непераможны, найвялікшы, справядлівы (лац.). — сядзеў на высокім залатым троне, асляпляючы царскім адзеннем і велічнай паставай. Па правы бок стаяў самы верны і адданы яго слуга Старэйшы Сокал, па левы — самы першы і любімы сябар Строгі Сарыч — міністр птушынага настрою і парадку.