Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

— Так... Некалькі стадый прамільгнула... Я ведаю — я не павінен быў... Але такі вынік... Выміранне!.. Я гатоў сваю віну...

— Спецыфічныя токі планеты Хі, на якой ты не паспеў яшчэ адаптавацца, выклікаюць парой перабольшанае пачуццё віны.

— Спецыфічныя токі Хі, — нібы рэха, адклікнуўся Другі.

Першы апусціў галаву...

На экране брыў па лясным гушчары калматы чорны мядзведзь; ён быў змрочны і сумны. І раптам паказаліся маляўнічае возера, травяністы беражок, сонечнае неба і на беразе — тры істоты.

Гэта было апоўдні. Істоты сядзелі колам, пілі нешта, любаваліся прыродай і гутарылі. Усе тры — мужчыны.

Адзін піў гарбату з чарнічным сочывам і ўпэўнена казаў, што ўсё на свеце грунтуецца на інстынктах, бо інстынкты непераходныя.

— Адсюлека што выходзіць? — пытаўся ён. — Што і як? А тое выходзіць, што немагчыма пра інсцікт сказаць, што гэны вось, значыцца, добры, а гэны — цьфу. Дык гэныя самыя яны, як адзін, ці, па-вашаму, добрыя ўсе, — нікудышныя.

Другі піў гарбату з мёдам і нізашто не згаджаўся з ім.

— Гэнта твая кансэпцыя няправільная. Як кажуць, ва ўсёй сваёй паўнаце. Тут жа, да прыкладу, калі ж па-тваёму, то акурат выходзіць, што ўсё ўсем можна. Так? Так. А як жа так вось можна? Гэнтыя самыя, як ты кажаш, ісцінты нельга пушчаць на самацёк. Вунь, возьмем, баба ў мяне...

— Іові энд бові! — усклікнуў трэці з прыяцеляў. — Каралі і капуста! Усё так. — Ён быў самы худы і стары і самы нязграбны з трох; ён піў гарбату, падліваючы ў свой кубак нешта з фляжкі, якую вымаў з унутранай кішэні і хаваў назад. — Іові энд бові.

— Бач? — сказаў той, што піў з мёдам. — Падтрымлююць мяне. Калі ж для карысці вобчаства, дык трэбаць гэнтыя ісцінты падзяліць. Каторыя карысныя — туды, — і ён паставіў свой кубак перад худым, — а каторыя некарысныя або, як кажуць, шкадлівыя, гэнтыя пушчай ідуць сюды. — І кубак худога апынуўся перад прамоўцам, і той адразу спорна адпіў.

— А хто ж табе скажаць, які інсцікт карысны, а які храновы? — усміхнулася чарнічнае сочыва.

— Дык трэба ж глядзеці, глядзеці! — загарачыўся мёд. — Глядзеці! А як жа? Добраму — калі ласка, просім. А каторы кепскі — стоп, хэндэ хох. А то адзін гэны толькі хавус выйдзець. Баб вунь распусцілі...

— Аддай мой кубак, — сказаў худы і заплакаў.

Злоўлены пакрыўдзіўся, сказаў, што маніпуляцыя з кубкамі патрэбна была для нагляднасці, адпіў яшчэ крыху, потым аднавіў статус кво і панура працягваў:

— Бабам волю дай, ім дай волю...

— Воля, — усё яшчэ ўсхліпваючы, працягваў худы. — Інсургенты. Іові энд бові.

— Ну а мужыкам яе дай? — спытаўся віноўнік спрэчкі. — Дай ім, і што будзе?

— А нашто яна мне? На які? Куды я пайду? А баба пойдзець — нішто не ўтрымаець...

— Воля! — яшчэ раз паўтарыў худы, супакоіўся, лёг на спіну і дадаў з палёгкай: — Вунь у каго воля! Вунь ён! Арол-бацюхна. Кружыць сабе! Паглядвае! Прасторна наверсе. І ні да чога нашага справы няма. Гэта — воля! — І, скончыўшы, ён адразу заснуў як забіты.

— Ты яво беражы, — сказала чарнічнае сочыва. — Высокага палёту быў.

— Быў ды сплыў, — помсліва ўсміхнуўся мёд.

— Ты за ім як за каменнай сцяной.

— А ты?

— Я маўчу.

— Каторыя маўчаць, ваны не падзуджваюць.

— Хто ж падзуджаіць?

— А пра ісцінты хто пачаўшы? Думаеш, я не паняўшы? Ісцінты! Ваны вось яво і даканаўшы. А за ім і нас з табою.

— А ты мяне з сабою не раўняй!

— Ах-ах, цаца!

— Гэта паскудства, калега! — пакрыўджана змянілася чарнічнае сочыва. — Я ж знарок пачаў зусім пабочную гаворку, каб адцягнуць яго ўвагу ад думак пра ўласнае падзенне, а вы...

— Ад паскуды чую, калега, — не застаўся ў даўгу мёд. — Вы не стаміліся аплакваць сябе, я ведаю. І вам не церпіцца каго-небудзь абвінаваціць у сваіх няўдачах.

— Гэта вы няўдачнік, а ў мяне вынаходніцтвы ёсць!

— Якая ж цана вашым талентам, калі вы трымаліся толькі дзякуючы яму.

— Я папрасіў бы вас заткнуцца, бездар вы і зайздроснік жаўтушны!

— А вы — паразітуючы неўрастэнік!

— А вы — жабрак і лёкай!

— Іові энд бові, — пралепятаў спячы. — Арол-бацюхна... Лунае сабе... Воля...

— Божа! — журботна вымавіла чарнічнае сочыва. — Як агідна завяршаецца так удала пачаты эксперымент...

За кустамі сядзеў мядзведзь і назіраў. Ён, вядома, мог бы іх адразу ўсіх задраць — гэта ў яго на пысе напісана, — але быў сыты. Ён проста выйшаў са сховішча і зароў, і прыяцеляў як ветрам здзьмухнула. Мядзведзь даеў мёд і сочыва, а запаветную біклажку так і не знайшоў: гаспадар яе, відаць, не пажадаў з ёю разлучыцца, нават рызыкуючы жыццём.