Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

Стала халаднавата. У разрэджанай атмасферы планеты перапады тэмпературы былі вельмі значныя. Скрут уключыў электраабагрэў скафандра. Цяпло разлілося па целе, настройваючы на мірны, разважлівы лад.

Урэшце ўсё мае свой пачатак і канец. Гэта старая ісціна для Скрута зараз гучала як адкрыццё. Мінуць яшчэ суткі-другія, і ён зноў будзе на зоркалёце. Забудуцца гэтыя начныя гадзіны напружанага чакання, і пачнуцца гады, абмежаваныя каютай, салонам і абсерваторыяй. Усё аднастайнае, размеранае, будзённае і таму нібы запаволенае, як жыццё ў анабіёзе. Працуюць рухавікі, падтрымліваючы на зоркалёце ўласную сілу прыцяжэння. Лічыльнікі адзначаюць мільёны пройдзеных кіламетраў. А ты не бачыш гэтага руху, не жывеш ім. У ілюмінатарах тая ж чарната, сям-там праткнутая бліскучымі кропкамі. Яна была ўчора, заўчора, месяц назад. Зоркалёт і разам з ім ты нібы вісяце ў прасторы на адным і тым жа месцы. І гэтаму вісенню не відно мяжы. І ўжо не верыш нават у тое, што нешта, меўшае пачатак, будзе мець канец.

Скрут разумеў усю недарэчнасць сваіх думак. Бачыў, што яны кладуць адбітак на яго паводзіны, перажываў, ловячы трывожныя позіркі таварышаў. І не мог нічога з сабой зрабіць. Яму здавалася, што ён раптам стаў на караблі лішні. У той час, як астатнія працавалі, ён, заняты порканнем у сабе, нічога карыснага не зрабіў. Павольна і марна цяклі яго дні. Нават астранамічныя назіранні, самы ўлюбёны яго занятак, не прыносілі таго задавальнення, якое ён адчуваў, знаходзячыся на пазаатмасферных станцыях Зямлі. Ён складаў карты, добрасумленна, старанна, як курсант касмічнай школы на першым годзе навучання. А ў глыбіні мозгу ўвесь час мільгаў напамін, што гэта, бадай, мог бы зрабіць і аўтамат. Здымкі потым прааналізаваў бы любы спецыяліст. І часам думалася, ці не лепш было быць у анабіёзе?

Ён узрадаваўся гэтаму разведвальнаму палёту. Сутыкненне з невядомым, хай сабе нежывым светам, — мара кожнага касманаўта. Да таго ж гэта не нерухомасць зоркалёта ў дрэйфе, які, між іншым, нічым не адрозніваецца ад палёту з субсветлавой хуткасцю: адлегласці Сусвету былі большыя за людское ўяўленне прасторы і часу. Але ці будзе ён радавацца, калі вернецца? Ці адолее парсекі, якіх не відаць і якія ўсё ж існуюць, бо выяўляюцца ў бясконцых і нудных гадах? Кажуць, што самы лепшы лекар ад нуды — праца. Увогуле, гэта бясспрэчна. Толькі яму яшчэ трэба, каб праца давала адчувальныя вынікі, каб яна, задавальняючы цябе, знаходзіла водгук у іншых, была карысная.

Непатрэбнасці людзям ён баяўся больш за ўсё з таго часу, як пачаў задумвацца над сэнсам свайго існавання. Ён спадзяваўся, што менавіта тут, у космасе, не толькі нараджаюцца вялікія адкрыцці, але і правяраюцца чалавечыя якасці. І, відаць, пераацаніў сам сябе. Космас аказаўся не скарбонкай, поўнай навуковых адкрыццяў. У першую чаргу — гэта будзённасць і цярпенне, якога ў яго, як аказалася, вельмі мала.

Ён і зараз, калі засталося ўсяго некалькі хвілін, прыспешвае час. А Балаш зусім спакойны. Балаш навучыўся чакаць — ён ужо двойчы быў у прасторы. На Зямлі мінула стагоддзе. Многіх, з кім Балаш пачынаў, ужо няма. Многіх не застане, калі вернецца адсюль. А скажы, і Балаш яшчэ раз пакіне Зямлю, хоць разам з гэтым ён пакіне апошніх сваіх блізкіх. Балаш не сумуе ў космасе, заўсёды роўны, сабраны — згустак энергіі і разважлівасці. Пэўна, такім і павінен быць мудрэц, які зведаў уладу над сабой і часам.

Нібы здагадаўшыся, што Скрут думае зараз пра яго, Балаш азваўся:

— Увага!

Скрут зірнуў на гадзіннік. Трыццаць секунд, дваццаць... Ён напружыўся і адчуў, што не стае сілы ўстаць на ногі.

Сігнал электроннага сакратара прагучаў знянацку. Скрут яго чакаў — і ўсё роўна ўздрыгнуў. Потым паміргаў вейкамі, адганяючы насланнё. Пад Сірыусам, як і хвіліну або гадзіну таму назад, была непарушная чарната. Яна рэзала вочы, наганяла слёзы, і не было ў ёй колішняга агеньчыка. Ашаломлены Скрут не варушыўся і ўсё чакаў, чакаў...

Напэўна, мінула многа часу, калі Балаш нарэшце сказаў:

— Пойдзем...

Вяртанне было сумнае. Балаш адключыў электроннага вадзіцеля і сам круціў штурвал усюдыхода, выбіраючы дарогу сярод каменняў. Скрут быў удзячны яму за гэта. Чаму ж не стала агеньчыка, які да гэтага з'яўляўся са здзіўляючай дакладнасцю? А можа, праўда на баку Балаша? З гэтым не хацелася пагаджацца. Скрут думаў, думаў, і яму ўвесь час здавалася, што ён не можа зразумець нешта істотнае, вельмі важнае.

Скрут заснуў толькі з дапамогай электраўсыпляльніка. Але і ў сне нейкая думка, знаёмая і няўлоўная, свідравала мозг.