Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

Ён паклікаў Аракульку.

— Я — вялікі?

— Ага.

— Чым?

— Магчымасцямі.

— Якімі?

— Імем.

— А веліч духу?

— Прах.

— А свабода?

— Лухта.

— А ўлада?

— Ку-ку.

— Але я быў патрэбны!

— Чарадзе.

— Я — замяняльны?

— Ага.

— Хлусіш, праклятая вяшчунка! — крычаў Магутны Арол і, адвярнуўшыся, закрываўся крылом, каб Зязюля не бачыла перакрыўленага пакутамі позірку.

— Хто можа замяніць мяне?

— Кожны.

— А імя?

— Дадуць.

— Хто?

— Чарада.

— Тая, якую я...

— Тая.

— Хлусіш!

— Ку-ку.

— Я — люты?

— Адносна.

— Я варты жалю?

— Адносна.

— Я хворы?

— Адносна.

— Можа, вернецца страчанае?

— Не.

— А што сталася?

— Жыццё.

І заўсёды, пасля паўзы, ён задаваў апошняе пытанне:

— Што мяне чакае?

І адказ заўсёды быў адзін і той самы:

— Бяссмерце.

Гэтае слова ўпівалася ў яго, як страла, і ён, пакутуючы, праганяў Зязюлю. «Што мне ад бяссмерця? — думаў ён. — Ці лягчэй ад усведамлення таго, што імя тваё ўвойдзе ў вякі? У такім вось веку, скажа нейкі паважны нашчадак, у такіх вось краях жыў-быў Магутны Арол. Але я не ўбачу твару гэтага нашчадка, не пачую, якім голасам вымавіць ён гэтыя словы... Хто ім раскажа, як шмат у канцы сваіх дзён перажыў той, якому не было роўных? Адзінокі, непатрэбны...»

Часам авалодвала ім прага дзейнасці. Ён пакідаў замак і ляцеў над зямлёй. І хоць яна не была ўжо блакітная і зялёная, а цалкам чорная, ён дзелавіта аглядваў яе з вышыні, прыкідваў, як яе змяніць.

— Мы збяром тых, хто застаўся, — казаў ён вернаму свайму целаахоўніку. — Мы ўсё ім адкрыта скажам, і яны пачуюць свайго пана і сябра! Мы аздаровім рэкі і стэпы, звядзём гэтых праклятых кузуркаў, якія нішчаць лясы. Мы забаронім паляванне — няхай звяры нараджаюцца нанова і пасяляюцца, дзе хочуць...

І вось ужо далёкія думкі, падобныя свежаму ветру, пранізвалі яго. «І тады ў мяне будзе новы двор, новыя слугі, я знішчу ўсе старыя Ўлажэнні і выдам новыя, і абнародаваць іх будзе роўным прыгожым голасам малады Сарыч. Падрасце моладзь, я выберу лепшых для здзяйснення задумаў, мы перабудуем палац, і ў часе шумных прыёмаў маладая царыца будзе сядзець побач са мной на новым троне. А гэтага праклятага Дзятла я загадаю пасадзіць у клетку і карміць цераз дзень казуркавай падлай...»

Ён так захапляўся, што забываў, куды ляціць, а калі схамянаўся, то бачыў: унізе чарнее зямля, а ўдалечыні чарнее лес, а ў абмялелых рэках кішаць усялякія стварэнні і цьмянае сонца садзіцца за далягляд, выпраменьваючы злавеснае і напышлівае святло. Ляцець да Абруча? Усё паўтарыць нанова?

Магутны Арол апісаў круг і ляцеў у замак. «Не, — казаў ён сам сабе стомлена. — Не будзе паўтарэння. І не трэба паўтараць...»

Неяк уночы ён раптам прачнуўся, нібы нехта яго паклікаў. Ці гэта яму прыснілася, ці хваравіты стан выпадкова выдаў той вокрык — у першыя секунды нічога немагчыма было зразумець. Ён устаў, прайшоўся, выглянуў праз акно: ноч была цёплая і месячная, стаяла мёртвая цішыня. Ён падышоў да дзвярэй — за імі стукала сэрца Старэйшага Сокала і Магутны Арол зразумеў, што трэба рабіць. Цела яго ныла і хвалявалася, нібы ён вось-вось мусіў кінуцца на ворага.

— Сокал? — гучна, як калісьці раней, паклікаў ён.

— Ёсць, Ваша Недаступнасць!

— Дваццаць шулёнкаў! — Ён не адважыўся загадаць «сорак», як раней: колькасць іх ужо значна зменшылася.

— Ёсць...

І ўсё было па-ранейшаму: палёт, мора, чаканне і — спакойны голас: «А цяпер вы павінны памерці...» Толькі ўмяшання пана ўжо не трэба было — усе шулёнкі памерлі самі, такія яны былі слабыя: невялікая натуга, сутарга і — канец... Ён прыпаў да Абруча і прастагнаў:

— Хачу бяссмерця! Хачу бачыць вочы далёкага нашчадка, калі ён вымавіць маё імя! Хачу ведаць гэта невядомае «потым»...

І святло Абруча напружылася і заіскрылася.

«Яны зноў, — чытаем у Пасвячонага, — прывялі ў дзеянне свой абскуратар і зніклі, і, такім чынам, я застаўся ўбаку. Трэба думаць, яны стаміліся і пажадалі зрабіць перапынак і неабходныя маніпуляцыі для аднаўлення сіл, маніпуляцыі, сведкам якіх я не мушу быць.

Кожны раз, калі яны «знікалі», мяне здзіўляла не тое, што яны не рызыкуюць даверыць мне пэўных сваіх ведаў, але тое, што яны дасканала ведаюць, чаго мне ведаць нельга, а што — можна. Мне дазвалялася быць сведкам сапраўдных цудаў — ноблы не баяліся іх паказваць, цвёрда верачы, што я не зразумею прынцыпу. І раптам — абскуратар! Значыцца, зараз адбудзецца нешта такое, што, можа, і я зразумею. Значыцца, яны хацелі засланіць ад мяне даступнае. Што?