Джон Толкін - Уладар Пярсьцёнкаў - Вяртаньне караля

– Ты – брудны й неразумны невук, Пяшчаку, – сказаў Мэры. – і зусім не разумееш, што адбываецца. Мы йдзем да Стромы, менавіта каб выкінуць прэч твайго каштоўнага правадыра. Зь людзьмі ягонымі ўжо разабраліся.

Тэд ажно рот раскрыў, бо толькі цяпер заўважыў дружыну хобітаў, якая на знак Мэры пайшла праз мост. Тады кінуўся назад, да млыну, выбег з рогам і гучна ў яго задзьмуў.

– Лепш дыханьне ашчадзі! – засьмяяўся Мэры. – Бо ў мяне рог лепшы!

I, узьняўшы срэбны ражок, задзьмуў – ясны покліч паплынеў над Стромай. Пачуўшы, з нораў, халупаў і трухлявых хацінаў Хобіцку павыскоквалі хобіты й натоўпам, з радаснымі выгукамі й вітаньнямі рушылі за прышлымі па шляху да Торбы-пад-Стромай.

Наверсе спыніліся, а Фрода зь сябрамі пайшлі далей, наведаць калісьці найулюбёнейшую мясьціну. У садзе было поўна адрынаў ды халупаў некаторыя так блізка да старых заходніх акенцаў, што загароджвалі ўсялякае сьвятло. Паўсюль ляжалі кучы сьмецьця. Дзьверы былі падрапаныя, званочак не працаваў. Пагрукалі, але аніхто не адказваў. Тады папросту пхнулі дзьверы. Тыя расчыніліся. Сябры зайшлі. У нары сьмярдзела, беспарадак быў страшэнны, кучы бруду. Відавочна, у нары ўжо даўно не жылі.

– Дзе ж хаваецца няшчасны Лота? – спытаў Мэры, калі хобіты абшукалі ўсе пакоі й не знайшлі анікога жывога, апрача пацукоў ды мышэй. – Ці паклікаць астатніх, каб халупы абгледзелі?

– Гэна ж горш за Мордар! – выгукнуў Сэм. – Пэўным чынам нашмат горш. Бо ліха ў хаце стакроць горшае за бяду ў лесе, як кажуць, бо памятаеш, якая была твая хата да бяды.

– Так, гэта Мордар, – пагадзіўся Фрода. – Менавіта ўзор мордарскай працы. Саруман рабіў яе ўвесь час, нават калі лічыў, што робіць для сябе. Як тыя, каго падмануў Саруман, накшталт Лота.

– Хадзем прэч! – азірнуўся Мэры ў адчаі й смутку. – Калі б я ведаў, якую шкоду ўчыніць Саруман, я сваю кеску ў глотку ягоную забіў бы!

– Вядома, вядома! Але ж ты ня ведаў, і таму я магу зараз павіншаваць цябе зь вяртаньнем! – вымавіў ад дзьвярэй Саруман.

Ён выглядаў ахайным, сытым і задаволеным, вочы сьвяціліся нядобраю радасьцю. Тут раптоўная здагадка абрынулася на Фрода.

– Старыч! – выгукнуў ён.

– Дык ты ўжо чуў гэтае імя, праўда? – Саруман зарагатаў. – Мой народ у Ізенградку звычайна так мяне й клікаў. Напэўна, на знак павагі. Відавочна, ты не чакаў мяне тут.

– Не, – адказаў Фрода, – хоць мог здагадацца. Гэндальф папярэджваў, што ты яшчэ здольны ўчыніць ліха.

– Здольны, і нават не малое. Я сьмяяўся з вас, хобітаў-шляхцюкоў, такіх ганарыстых побач з усімі вялікімі гаспадарамі, такіх упэўненых, задаволеных сваімі мізэрнымі асобамі. Вы лічылі: файненька з усяго выбраліся, а цяпер – дахаты, адпачываць у мілай сядзібцы. Думалі, што Саруманаў дом можна пабурыць, а яго выгнаць у глухмень, вашую ж хату ніхто не кране. Бо, вядома ж, Гэндальф за вамі дагледзіць, уратуе... Дык вось: не ўратуе Гэндальф! – Саруман зарагатаў зноў. – Калі ягоныя пехтуры сваё адрабілі, ён іх выкідвае. А вам даспадобы было цягнуцца за ім, лыпаючы вачыма па бакох ды менцячы языкамі, трацячы на вандроўку ўдвая болей часу, чым трэба. Мне й падумалася: "Ну што, калі яны гэткія дурні, чаму не павучыць іх крыху. За ўсе даўжкі трэба расплачвацца, ці ж не?" Навучаньне магло атрымацца й адметнейшым, каб толькі часу болей стала ды людзей пад рукою. Усё ж я зрабіў болей, чым вам выправіць за вашыя жыцьці. Прыемна будзе згадваць, параўноўваючы з горам, якое ўчынілі мне.

– Калі такое прыносіць табе задавальненьне, мне шкада цябе, – вымавіў Фрода. – Мяркую, твая асалода будзе толькі ў мроях. Ідзі прэч зараз жа й аніколі не вяртайся!

Вясковыя хобіты бачылі, як Саруман выйшаў з халупы, накіраваўшыся да Торбы, рушылі ўвасьлед і зараз стоўпіліся ля дзьвярэй. Калі пачулі Фродаў загад, загаманілі:

– Не адпускайце яго! Забіце! Ён ліхадзей і злачынца! Забіце яго!

– Забіце яго! – пакпіў Саруман, пасьміхаючыся з раззлаваных хобітаў. – Дык забіце, калі лічыце, што вас досыць на аднаго, адважныя хобіты!

Тады выпрастаўся, пазіраючы на іх змрочна чорнымі вачыма.

– Але ж ня думайце, што калі ў мяне адабралі ўсё маё дабро, адабралі й моц! Той, хто пашкодзіць мне, будзе пракляты! А калі мая кроў запляміць Шыр, зямля ягоная зачахне й аніколі не адродзіцца!

Хобіты адсунуліся, зьляканыя. Але Фрода сказаў:

– Ня верце яму! Ён страціў усю моц, апрача голасу, якім яшчэ можа кпіць з вас і падманваць вас, калі вы яму дазволіце. Але ж я ня дам яго забіць. Няма карысьці сустракаць помсту помстаю. Гэта нічога ня выправіць. Ідзі прэч, Сарумане, і найхутчэйшай дарогай!