Margit Sandemo: Miłość Lucyfera

Jako dziecko była niczym księżniczka z bajki, to prawda. Jako kilkunastoletnia panienka była już pięknością przede wszystkim dzięki ciemnej karnacji.

Teraz Saga miała już szesnaście lat. Wciąż jeszcze nie przestała pytać „dlaczego”. Wciąż jej ciekawość była nienasycona.

Podniosła oczy znad książki i zmarszczyła swoje przypominające skrzydła brwi.

– Mamo, kim jest Lucyfer?

Anna Maria zakończyła cerowanie, starannie zwinęła skarpetkę i odłożyła do koszyczka. Jej ciemne włosy były już teraz mocno przyprószone srebrem, bo urodziła córkę późno, teraz była kobietą pięćdziesięciopięcioletnią.

– Kim był Lucyfer, chciałaś zapytać. Bo przecież on nie istnieje. Ludzie mają co prawda zwyczaj nazywać różnego rodzaju drani właśnie jego imieniem, ale to tylko przezwisko.

– Tak, no właśnie. Tak też jest napisane w książce: „Czyś ty oszalał? Zachowujesz się jak Lucyfer, ty nędzniku”!

– Tak – rzekła Anna Maria, zastanawiając się nad słowami córki. – Mimo wszystko to jest trochę niesprawiedliwe w stosunku do prawdziwego Lucyfera…

– Chciałabym wiedzieć coś więcej.

Anna Maria uśmiechnęła się z czułością. Kiedyż to Saga nie chciałaby wiedzieć więcej? Patrzyła na czysty profil córki, podziwiała jej śliczną cerę i pomyślała sobie, że mogłaby umrzeć z miłości dla tej istoty, jej jedynego dziecka.

– Wiesz, oczywiście, Sago, że z biegiem czasu wokół postaci wymienianych w Biblii narosło wiele legend, podań i mitów. I tak się też stało z Lucyferem.

– Ale kim on właściwie był?

Anna Maria na moment zmarszczyła czoło.

– Bardzo trudno jest go ściśle określić, bo występował pod wieloma postaciami i miał wiele imion. Gdyby się chciało odtworzyć jego możliwie najpełniejszy wizerunek, należałoby cofnąć się do Koranu, w którym, jak wiesz, występuje wiele osób i postaci biblijnych.

Saga odłożyła książkę, przysunęła stołeczek bliżej kominka, skuliła się obejmując ramionami kolana, gotowa słuchać. Matka była dla niej najważniejszym źródłem informacji o świecie.

Anna Maria mówiła dalej:

– A kiedy się już zbierze wszystkie poświęcone mu fragmenty Biblii i Koranu, a także związane z nim mity, to wyłoni się z tego mniej więcej taki obraz: Pan miał wielu aniołów. Dla uproszczenia będę mówić o Panu, choć czasami chodzi tu o Boga, a czasami o Allacha.

Saga skinęła głową na znak, że tak będzie lepiej.

– Pan, ów najwyższy, dał Lucyferowi, lub Azazelowi, jak nazywa go Koran, najwspanialszą postać i wyznaczył go na najwyższe stanowisko wśród aniołów.

– A więc on był aniołem?

– Tak. Został wyznaczony do czuwania nad firmamentem niebieskim i tak się z tego zadania znakomicie wywiązywał, że Pan uczynił go też skarbnikiem w Edenie.

Lucyfer należał do takiego rodu anielskiego, który zostały stworzone z pustynnego ognia. Wszystkie anioły zostały stworzone z ognia, także i ten ród. Lucyfer jednak powstał z płomienia bez dymu, takie płomienie pojawiają się tylko na krańcach palącego się ognia. Różnił się więc nieco od pozostałych. W Koranie anioły tego rodu nazywane są dżinnami.

Potem Pan stworzył Ziemię. Pierwszymi istotami, którym pozwolił na niej zamieszkać, były właśnie dżinny. One jednak nie umiały żyć w pokoju, mordowały się nawzajem, a ich krew spływała na ziemię i zatruwała ją. Wtedy Pan zesłał na ziemię Lucyfera na czele oddziału aniołów. Lucyfer prowadził prawdziwą wojnę przeciwko dżinnom, a potem poumieszczał ich na morskich odległych wyspach albo w górach, gdzie nikt nie bywał.

To właśnie wtedy Lucyfer nabrał przekonania, że jest i piękniejszy, i lepszy od innych aniołów. Dokonał wielkiego czynu i nie był w stanie o tym zapomnieć.

Saga chłonęła opowieść wszystkimi zmysłami. Legendy i baśnie interesowały ją zawsze najbardziej.

– W końcu Pan stworzył z gliny człowieka. Ktoś bowiem musiał mieszkać w Raju, który opuściły dżinny. Pan rozkazał wszystkim aniołom, by czciły tego człowieka, któremu nadał imię Adam. Lucyfer jednak odmówił. Miałby on, najwybitniejszy z aniołów, szanować istotę, stworzoną z gliny?

Pan odparł na to: „Zważ, że to ja go stworzyłem, własnymi rękami. Masz czcić wszystko, co stworzyłem!”

Lucyfer, a trzeba tu powiedzieć, że imię to oznacza: „nosiciel światła” uparcie odmawiał, za nic nie chciał paść przed Adamem na kolana. Odparł z pychą: „Jestem dużo więcej wart niż on, jestem też od niego starszy i obdarzony znacznie większą siłą. Stworzyłeś mnie z bezdymnego ognia; czemu miałbym szanować stworzenie ulepione z prochu?”

Pan nie chciał tego słuchać, był zagniewany, bo słowa Lucyfera znaczyły dobitnie, że samego Pana także czcić nie zamierza, skoro nie chce okazywać podziwu jego dziełu. To bardzo oburzyło Pana, który nigdy nie tolerował obok siebie innych bogów.

Anna Maria na pewno by w ten sposób nie mówiła, gdyby Kol był w domu. On bowiem należał do najbardziej żarliwych katolików, co zarówno żona, jak i córka respektowały, uważały zresztą, że to bardzo piękna strona jego natury. Anna Maria co prawda także co niedziela chodziła do kościoła i w samotnych chwilach modliła się do Boga, ale mimo to nie mogła wyzbyć się pewnego niedowierzania i podejrzliwości przynajmniej w odniesieniu do niektórych dzieł Stwórcy. Teraz ciągnęła dalej swoją opowieść:

– Dlatego Pan powiedział do Lucyfera: „Twoja pycha i nieposłuszeństwo staną się przyczyną twego upadku. Od tej chwili pozbawiam cię wszystkich dóbr!” Po czym strącił Lucyfera w otchłań.

– Aha! – rzekła Saga. – To ja teraz rozumiem!

– Otóż to! Lucyfer stał się Szatanem. Koraniczny Azazel przemienił się w Eblisa. Zwróć uwagę na to ostatnie imię: Eblis – Diabeł, to jest to samo słowo.

– Tak, rozumiem – potwierdziła Saga.

– Taki jest główny wątek opowieści o Lucyferze, ale oprócz tego istnieje mnóstwo legend i mitów. O tym, jak jego piękna powierzchowność z czasem się zmieniała, aż stał się odpychającym potworem. Portretując go artyści wszystkich czasów czerpali inspirację z podobizn orientalnych demonów i przedstawiali jego oblicze jak najokropniej. Tak groteskowo, jak to tylko możliwe, a ludowe wierzenia na ten temat także rozkwitały bujnie.

– Czy chrześcijaństwo zawsze pożyczało tak wiele z innych religii?

– Wszystkie religie pożyczają od siebie nawzajem, to nieuniknione. Weź na przykład opowieść o potopie! Istnieje ona w sumeryjskim i babilońskim Poemacie o Gilgameszu, i to jako opis prawdziwego, historycznego wydarzenia. Stamtąd zapożyczył ją Stary Testament jako własną opowieść. Utnapisztim został w nowszej wersji nazwany Noem.

Saga uśmiechnęła się leciutko tym swoim uśmiechem, którego raczej należało się domyślać.

– To było w nawiasie. Wracajmy do Lucyfera!

– Otóż to. Lucyfer stał się zatem złą mocą chrześcijaństwa i islamu. A ludzie wprost prześcigają się w pomysłach, żeby wszystkie swoje złe uczynki, mniejsze i większe, złożyć na jego karb.

– To prawda! – potwierdziła Saga cierpko.

– Zamieszanie wokół jego postaci powiększa jeszcze Stary Testament, który poległego króla Babilonu nazywa Gwiazdą Zaranną, co w tłumaczeniu na łacinę brzmi „Lucifer”. Lud Izraela chętnie każdego swego wroga określał mianem Lucyfera, którego jego Pan, Jahve, powinien strącić do otchłani. Tylko że ci wrogowie byli jak najbardziej ziemscy i nie mieli nic wspólnego z opowieściami o Lucyferze z czasów, kiedy Pan Bóg stwarzał świat.